Phân tích tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình gồm 2 dàn ý chi tiết kèm theo 2 bài văn mẫu hay được Download.vn tổng hợp từ bài làm hay nhất của học sinh trên cả nước.
Bạn đang đọc: Văn mẫu lớp 12: Phân tích tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình
Rừng Xà Nu và Những đứa con trong gia đình đều là hai tác phẩm nổi bật của nhà văn Nguyễn Trung Thành và Nguyễn Thi, hai tác phẩm đều đã bộc lộ rõ tình yêu nước mãnh liệt của nhân dân Việt Nam. Sau đây chúng tôi xin mời các bạn cùng tham khảo 2 dàn ý và 2 bài văn mẫu phân tích tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình.
Dàn ý tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình
Dàn ý số 1
I. Mở Bài:
– Giới thiệu về hai tác phẩm và tác giả.
– Giới thiệu về tính sử thi.
II. Thân Bài:
a. Khái quát chung nội dung của hai tác phẩm:
– Rừng xà nu: Viết về người dân Xô Man ở Tây Nguyên kháng chiến chống Mỹ, nổi bật là người anh hùng Tnú.
– Những đứa con trong gia đình: Viết về một gia đình có truyền thống yêu nước ở Nam Bộ kháng chiến chống Mỹ với hai đứa con là Chiến và Việt – hai chiến sĩ Cách mạng ưu tú.
– Tính sử thi được thể hiện ở trong cả hai tác phẩm này.
b. Tính sử thi là gì?
– Là tính chất thường được biểu hiện trong những sự kiện trọng đại, quan trọng của đất nước, mang tính tồn vong của dân tộc.
– Kể về những người anh hùng, kết tinh phẩm chất cao đẹp của cộng đồng (Tnú, Chiến, Việt).
– Giọng điệu tự hào, trang trọng, hào hùng.
c. Tính sử thi trong tác phẩm Rừng xà nu:
– Được viết trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ -> sự kiện trọng đại, mang tính sống còn của đất nước.
– Thể hiện trong hình ảnh cánh rừng xà nu – thiên nhiên hùng vĩ ( mở ra bằng hình ảnh “rừng xà nu nối nhau hút tận chân trời, kết lại cũng bằng hình ảnh ấy).
– Thể hiện trong hình ảnh người anh hùng Tnú: kết tinh phẩm chất cao đẹp:
+ Tnú là một người gan dạ, dũng cảm: từ bé làm liên lạc cho cán bộ, dù bị giặc đe dọa “giết bà Nhan, anh Xút” để thị uy. Băng rừng, vượt suối đi “băng băng như con cá kình”.
+ Tnú là người yêu vợ thương con.
+ Tnú là chiến sĩ cách mang với tình yêu nước sâu sắc: không lo tính mạng mình, chỉ lo “ai sẽ là người lãnh đạo dân làng đánh giặc”.
-> Tnú là kết tinh của cộng đồng, mang những phẩm chất cao đẹp nhất của cộng đồng.
– Giọng điệu kể chuyện vừa hào hùng, lại trang trọng, mang tính phóng đại (cụ Mết “tiếng nói ồ ồ, vang dội lồng ngực”, tay như gọng kìm”,…)
-> Rừng xà nu là một tác phẩm mang đậm tính sử thi.
d. Tính sử thi trong Những đứa con trong gia đình:
– Được viết trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, về một gia đình Nam Bộ có truyền thống Cách mạng.
– Thể hiện qua hình ảnh hai đứa con Việt và Chiến:
+ Chiến: Người chị gái – người con gái Nam Bộ vừa đảm đang, tháo vát lại yêu nước, căm thù giặc.
– Xin đi lính khi vừa đủ tuổi.
– Đảm đang, thay mẹ nuôi em khi mẹ mất.
– Lo lắng cho em, thu xếp cho gia đình trước khi ra đi (hình ảnh mang bàn thờ mẹ đi gửi…).
+ Việt: Người em trai thông minh, gan dạ.
– Xin đi lính dù chưa đủ tuổi để đi.
– Khi chiến đấu “bắn cháy xe bọc thép” bị thương “cả người đau nhức vì vết thương”, vẫn luôn gan dạ, quyết tâm đánh kẻ thù.
– Thể hiện qua giọng văn mộc mạc nhưng trang trọng, hào hùng, đầy tự hào.
e. Kết luận chung:
– Cả hai tác phẩm đều được viết trên nền cảm hứng sử thi dào dạt.
– Thể hiện qua hoàn cảnh sáng tác, qua nhân vật, giọng văn.
III. Kết bài:
– Khẳng định lại vấn đề.
– Nguyễn Trung Thanh. Nguyễn Thi là hai nhà văn xuất sắc trong dòng văn học này.
Dàn ý số 2
I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Sử thi là những áng văn tự sự (bằng văn vần hoặc văn xuôi), có quy mô hoành tráng, miêu tả và ca ngợi những thành tựu, những sự kiện có tính chất toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với cộng đồng, ca ngợi những anh hùng bộ tộc mang sức mạnh thần kỳ, tiêu biểu cho phẩm chất và khát vọng của bộ tộc (như anh hùng Rama trong Sử thi Ramayana; Hector trong sử thi Iliat, Ôđixê của Hy Lạp..v.v…Ở Việt Nam có người anh hùng Đam San trong Đăm Săn của người Ê Đê…)
Mỗi bộ sử thi chính là niềm tự hào to lớn của dân tộc đó. Sử thi thời cổ đại là thể loại một đi không trở lại. Nền văn học hiện nay không còn thể loại sử thi nữa nhưng cái không khí, tính chất của sử thi vẫn được người cầm bút mang vào trong các sáng tác. Và chất sử thi đã làm nên giá trị, làm nên sức sống cho từng trang viết, làm sống lại không khí hùng tráng của một thời đại anh hùng. Một số tác phẩm tiêu biểu minh họa cho chất sử thi trong văn xuôi Việt Nam giai đoạn 1945 – 1975 như: Truyện ngắn Những đứa con trong gia đình, tiểu thuyết Người mẹ cầm súng của nhà văn Nguyễn Thi, truyện ngắn Rừng xà nu, tiểu thuyết Đất nước đứng lên của nhà văn Nguyễn Trung Thành, tiểu thuyết Hòn Đất của Anh Đức…
II. VẤN ĐỀ SỬ THI QUA HAI TRUYỆN NGẮN “ RỪNG XÀ NU” VÀ “ NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐINH”
A. Chất sử thi thể hiện trong tác phẩm Rừng Xà Nu của Nguyễn Trung Thành
1/ Bối cảnh sử thi
Truyện ngắn Rừng xà nu được viết vào năm 1965. Đây là thời điểm Mỹ đổ quân tham chiến ở miền Nam . Cuộc kháng chiến chống Mỹ ở Miền Nam ở vào hồi quyết liệt: giặc Mỹ điên cuồng đánh phá Cách mạng miền Nam và chuẩn bị mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc. Trước sự hủy diệt tàn bạo của kẻ thù, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân (từ miền ngược đến miền xuôi) càng kiên cường và bất khuất “Họ đã xuống đường và đem cả lương tâm và nhân phẩm bắn tỏa lên bầu trời đầy giặc giã” (Chu Lai)
Rừng xà nu là một thiên truyện kết tinh những vẻ đẹp cơ bản của khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong văn xuôi kháng chiến.
2/ Những biểu hiện của chất sử thi trong truyện ngắn RỪNG XÀ NU
Ý 1.) Đề tài, chủ đề:
– Chiến tranh CM
– Ca ngợi tinh thần bất khuất, sức mạnh quật khởi của nhân dân TN, chỉ ra chân lí của thời đại: để giữu gìn sự sống của đất nước và nhân dân, không có cách nào khác là phải cùng nhau đứng lên cầm vũ khí để tiêu diệt kẻ thù xâm lược
+ cốt truyện: -> chuyện đời Tnú bi tráng và con đường đến với cách mạng
-> dân làng Xôman quật khởi
+ thể hiện qua câu nói cụ Mết:” chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”
=> là tiếng nói của cả cộng đồng, cả dân tộc trong cuộc chiến một mất một còn.
Ý 2. Chất sử thi được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên rừng xà nu hùng vĩ , tráng lệ vừa đậm chất thơ của núi rừng Tây Nguyên.
– Thiên nhiên trong Rừng xà nu thấm đẫm một cảm hứng sử thi và chất thơ hào hùng thể hiện qua từng trang sách miêu tả về rừng xà nu. Mở đầu tác phẩm là hình ảnh “cả rừng xà nu hàng vạn cây”, thì kết thúc tác phẩm vẫn là rừng xà nu “nối tiếp nhau chạy đến chân trời”. Đó chính là bức tranh thiên nhiên toàn cảnh về cuộc chiến tranh nhân dân rộng lớn và hào hùng của dân tộc ta.
– Bằng nhiều thủ pháp nghệ thuật như: nhân cách hóa, ẩn dụ, tượng trưng, so sánh,… nhà văn đã dựng nên hình tượng rừng xà nu ở hai góc độ:
– Rừng xà nu chịu nhiều đau thương mất mát do bom đạn của kẻ thù gây ra.
– Sức sống mãnh liệt của cây xà nu không bom đạn nào có thể khuất phục được (So sánh với sức sống của con người Xô Man)
“Một cây ngã cả rừng cây lại mọc
Người tiếp người đã mấy vạn mùa xuân”
(Nhà văn Nguyễn Trung Thành)
Ý 3: xây dựng hình tượng Tnú mang vẻ đẹp sử thi.
– Nhân vật sử thi là mẫu nhân vật anh hùng mang lí tưởng của thời đại, số phận gắn với những sự kiện lớn của cộng đồng, kết tinh những phẩm chất tiêu biểu nhất của cộng động và lập nên những chiến công hiển hách. Nhân vật sử thi thường được khắc họa trong những bối cảnh không gian kì vĩ, cách trần thuật trang trọng, giọng điệu thiết tha hùng tráng.
– Biểu hiện cụ thể:
+ Tnú có số phận gắn bó với những biến cố lớn của làng Xô man:
- Khi còn nhỏ, Tnú được dân làng cưu mang đùm bọc và trở thành người con ưu tú của làng
- Khi kẻ thù giày xéo quê hương, Tnú phải chịu nhiều đau thương mất mát, tiêu biểu cho nỗi đau lớn của dân tộc
- Khi được giác ngộ cách mạng và vùng lên quật khởi, quá trình trưởng thành của Tnú rất điển hình cho con đường đến với cách mạng của người dân Tây nguyên.
+ Tnú mang tầm vóc của người anh hùng:
- Tnú có niềm tin trong sáng và sắt đá vào chân lí của cách mạng
- Tnú có một ty lớn lao, sâu sắc với gia đình, quê hương xứ sở và một lòng căm thù giặc mãnh liệt.
- Tnú có một khí phách phi thường, một tinh thần chiến đấu quả cảm
Ý 4. Tính cộng đồng trong tác phẩm:
Bên cạnh việc miêu tả,làm nổi bật lên hình ảnh của người anh hùng Tnú, người ta còn thấy được hình ảnh của những con người khác xung quanh nhân vật này, những người gan dạ dũng cảm trong cộng đồng làng Xô man. Mỗi con người là một sức mạnh, mỗi ngọn giáo đứng lên là thể hiện một lòng căm thù. Sức sống mãnh liệt đó được truyền từ đời này qua đời khác, từ thế hệ các cụ già đến những em bé còn ngây thơ nhưng đã có ý thức về nỗi đau mất nước, mất người thân, mất chủ quyền dân tộc. Tính chất cộng đồng được thể hiện trong tác phẩm rất rõ:
– Đó là hình ảnh sum vầy, quây quần bên nhau, nương tựa vào nhau “cơm nước xong từ phía nhà ưng có ai đấy đánh lên một hồi mõ dài ba tiếng , dân làng lũ lượt kéo tới nhà cụ Mết”. Tất cả mọi người từ các cụ già các cô gái, những đứa trẻ xôm tụ bên nhau để nghe câu chuyện cuộc đời Tnú.
– Cụ Mết, thế hệ đi trước, một con người từng xông pha trong kháng chiến chống Pháp, nay lại tiếp tục sứ mệnh tiếp thêm sức mạnh cho con cháu, là người chỉ đường dẫn lối, là người truyền lại kinh nghiệm cho thế hệ mai sau “chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”.
– Dít, một cô gái với lòng dũng cảm, sự thông minh, ấn tượng bởi “đôi mắt mở to và bình thản”. Bình thản trước súng gươm của kẻ thù. Phẩm chất kìm nén đau thương để biến thành hành động, nhanh chóng trở thành cô bí thư chi bộ, cấp chỉ huy cao nhất của làng Xô Man với “đôi mắt nghiêm khắc”.
– Rồi đến Heng “đội cái mũ sụp xin được của một anh giải phóng, mặc chiếc áo bà ba dài phết đít, vẫn đóng khố, súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ một người lính thực sự.”, cũng dũng cảm, cũng nhanh nhẹn như Tnú. Cũng là một cây xà nu con mọc lên,” nhọn hoắt” tiếp bước với cây lớn làm nên rừng xà nu, làm nên bản làng Xô man mạnh mẽ.
=>Có thể nói chất anh hùng tự ngàn đời đã chảy vào huyết quản của già làng Mết, từ già làng chảy qua Tnú, Tnú chảy qua Mai, Mai chảy qua Dít, Dít chảy qua Heng, Heng chảy vào những cây xà nu con mới mọc đã nhọn hoắt như những mũi lê chóc thẳng lên bầu trời. Dân tộc Việt Nam dù có hy sinh, dù có mất mát nhưng vẫn không bao giờ lùi bước trước quân thù:
“ Nước Việt Nam từ trong máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”
( Đất nước-Nguyễn Đình Thi)
Ý 5. chất sử thi thể hiện qua nghệ thuật trong truyện ngắn Rừng Xà Nu
– Không khí truyện được tạo dựng như các cuộc kể khan truyền thống của các già làng thuở trước, lối viết truyện ngắn hiện đại pha trộn nhiều yếu tố sử thi dân gian khiến nhân vật Tnú của thời đại chống Mĩ, lại phảng phất hình bóng những anh hùng sử thi cổ đại.
– Bút pháp nghệ thuật có sự kết hợp giữa tả thực và biểu tượng: nhân vật chính- Tnú gắn liền với một biểu tượng về sức sống bất diệt của người Tây nguyên, có mối quan hệ mật thiết với hình ảnh cây xà nu, hình ảnh đôi bàn tay được miêu tả như một biểu tượng độc đáo cho cuộc đời và số phận nhân vật Tnú.
– Giọng điệu trang trọng hào hùng, ngôn ngữ đầy chất tạo hình và chất thơ. Đặc biệt, giọng văn gợi âm hưởng vang dội như tiếng cồng tiếng chiêng của đất rừng Tây Nguyên đại ngàn hùng vĩ.
– Kết cấu truyện theo lối vòng tròn hay còn gọi là đầu cuối tương ứng. Chính kết cấu đó tạo nên dư âm hùng tráng. Lối kết cấu này như cái khung bền vững để nhà văn khai triển câu chuyện. Đây là lối kết cấu vừa đóng vừa mở. Câu chuyện đóng lại để mở một câu chuyện khác. Điều này làm chúng ta tưởng tượng đây chỉ là một chương trong lịch sử ngàn đời của người Xô man, chỉ là một chương trong bản anh hùng ca vô tận của Tây Nguyên.
B. CHẤT SỬ THI Ở TRUYỆN NGẮN “ NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH” ( NGUYỄN THI)
1. BỐI CẢNH SỬ THI:
“Những đứa con trong gia đình” là truyện ngắn hay của Nguyễn Thi được sáng tác vào tháng 2 năm 1966, trong những ngày chiến đấu ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ.
2. NHỮNG BIỂU HIỆN VỀ CHẤT SỬ THI TRONG TÁC PHẨM:
Ý1. Đề tài, chủ đề:
– Chiến tranh cách mạng
– Chủ đề: Thông qua câu chuyện về những con người trong 1 gia đình nông dân nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung với quê hương, CM, nhà văn khẳng định: sự hòa quyện giữa tình cảm gia đình và tình yêu nước, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người VN, dân tộc VN trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
Ý 2: tính cộng đồng trong tác phẩm
Dòng sông CM của gia đình Việt:
– Có mối thù sâu với Mĩ – Ngụy
– Quyết tâm đánh giặc cứu nước
– Tình cảm gia đình gắn bó sâu nặng với tình yêu nước
-> dòng sông CM của 1 gia đình đổ vào “biển lớn” = 100 con sông….được thể hiện qua:
+ ghi trong cuốn sổ gia đình = cuốn gia phả
+ kể qua dòng nội tâm của nhân vật Việt, hiện lên những nhân vật như người mẹ, chú Năm ( những khúc thượng nguồn) và chị Chiến, Việt ( những khúc sông sau nhưng chảy xa, chảy mạnh )
Ý 3. nhân vật Việt và Chiến mạng vẻ đẹp nhân vật sử thi.
– 2 chị em chịu những đau thương mất mát cũng là những thương đau mất mát của Nam bộ, đất nước
– 2 chị em mang tầm vóc của người anh hùng:
+ là 2 khúc sông sau trong dòng sông truyền thống cách mạng của gia đình, là sự tiếp nối thế hệ của chú Năm và Má, đều là những thanh niên mới lớn có những nét hồn nhiên trẻ con, dễ thương, có tình thương gia đình sâu nặng, có lòng căm thù giặc sâu sắc và quyết tâm trả thù nhà đền nợ nước.
+Việt:
– Là thanh niên mới lớn (18), rất hồn nhiên
- Giành với chị
- Vô tư khi chị bàn chuyện nhà (bắt đom đóm, dạ, cười khì, lăn ra ván ngủ)
- Giấu chị
- Mang theo ná thun
- Không sợ chết, ko sợ giặc, sợ ma cụt đầu
– Có tình thương gia đình sâu nặng:
- Thương ba má, chú Năm
- Đá đít thằng chặt đầu ba
- Má hiện về trong những lần tỉnh
- Nhớ giọng hò của chú
- Tthương chị lạ
– Là một chiến sĩ có tinh thần chiến đấu quả cảm, phi thường:
- Một mình đuổi theo xe bọc thép => diệt được xe bọc thép
- Bị thương nặng, quyết tâm cao độ: “trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng này chỉ có mình tao, nhưng….”
+ Chị Chiến:
– Là cô gái mới lớn, tính khí còn nét trẻ con:
- 19 tuổi
- Hay giành với em
- Thích làm duyên, làm dáng (đem theo gương soi, lược)
– Là người chị biết nhường em, lo toan tháo vát:
+ Việt luôn chiếm phần hơn
+ trước đêm lên đường tòng quân:
-Tinh thần quyết tâm trả thù nhà đền nợ nước:
- Không nhường đi bộ đội với Việt
- Dặn dò VIỆT
- Khẳng định lời thề” Nếu giặc còn thì tao mất”
Ý 4: chất sử thi qua nghệ thuật truyện
– Tình huống khốc liệt, dữ dội của chiến tranh:
Việt chiến sĩ quân giải phóng, bị thương nặng nằm lại chiến trường, lạc mất đồng đội. Truyện được kể theo dòng hồi tưởng của nhân vật Việt khi liền mạch (lúc tỉnh) khi gián đoạn (lúc ngất) của “người trong cuộc”, làm cho câu chuyện trở nên chân thật hơn, có thể thay đổi đối tượng, thời gian, ko gian, đan xen giữa tự sự và trữ tình.
Tình huống truyện như thế thể hiện những chi tiết dữ dội, ác liệt của chiến tranh, làm cho câu chuyện ko đơn điệu, tạo giọng kể linh hoạt, khắc họa được tính cách nhân vật Việt.
– Nhiều chi tiết, hình ảnh, đoạn văn được chọn lọc đậm chất hiện thực, tạo ấn tượng mạnh: đòi đầu chồng, ghi tên tòng quân, đối thoại giữa hai chị em, giọng hò của chú Năm, khiêng bàn thờ má,…
III. Kết luận chung:
Truyện ngắn” Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và “ Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi là những tác phẩm lưu hiện chất sử thi và cảm hứng lãng mạn của văn xuôi Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Chính sắc diện thẩm mĩ về chất sử thi đã thể hiện đầy đủ nhất về chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong văn học yêu nước.
Tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình – Mẫu 1
Cuộc kháng chiến chống Mỹ đã đi qua, để lại cho dân tộc Việt Nam biết bao hy sinh, mất mát. Đối với nền văn học nước nhà, đây là thời đại của các tác phẩm văn xuôi và thơ ca mang đậm màu sắc sử thi. Nào ai có thể quên hình ảnh về người lính, về tinh thần đấu tranh và bản lĩnh kiên cường của dân tộc ta qua những vần thơ của Tố Hữu. Nhiều bản trường ca oai hùng của Nguyễn Khoa Điềm, Thu Bồn, Hữu Thỉnh cũng góp phần làm nên mảng thi ca sử thi Việt Nam. Trong thể loại văn xuôi ta không thể không nhắc tới hai tác giả lớn là Nguyễn Thi và Nguyễn trung thành. Hai ngòi bút với hai phong cách khác nhau đã cùng tạo nên những trang sử thi hào hùng cho dân tộc. Truyện ngắn Những đứa con trong gia đình” (Nguyễn Thi) và Rừng Xà nu” (Nguyễn Trung Thành) là hai tác phẩm tiêu biểu xuất sắc, hai bức tranh về dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt. Ở đó ta thấy được lòng yêu nước, yêu gia đình, trung thành với Cách Mạng của nhân dân ta từ miền xuôi đến miền ngược, từ Nam Bộ đến Tây Nguyên. Trong cùng bối cảnh lịch sử, Những đứa con trong gia đình” và Rừng Xà nu” không chỉ là câu chuyện viết về một gia đình, một bản làng mà là câu chuyện chung của Tổ quốc. Màu sắc sử thi trong hai tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng sâu sắc.
Khuynh hướng sử thi rất phổ biến trong văn học giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ. Đó là một khuynh hướng trong sáng tác nghệ thuật thiên về việc phản ánh những sự kiện có ý nghĩa lịch sử và mang tính toàn dân. Nhân vật trung tâm trong những tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi thường là những con người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết tinh những gì cao đẹp nhất của cộng đồng. Và khi khẳng định, ngợi ca những anh hùng, những kỳ tích sáng chói, người cầm bút không nhân danh cá nhân mà nhân danh dân tộc, nhân danh cộng đồng. Đặc biệt trong nền văn học kháng chiến chống Mỹ, khuynh hướng sử thi là lối viết phổ biến và mang nhiều màu sắc phong phú. Đọc tác phẩm mang khuynh hướng sử thi trong giai đoạn này, ta thường thấy một nhiệt huyết sục sôi, một tinh thần đấu tranh ngoan cường của nhân vật mà họ đã trở thành biểu tượng cho tất cả con người yêu nước Việt Nam.
Trong hai tác phẩm Rừng Xà nu của Nguyễn trung thành và Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi, khuynh hướng sử thi thể hiện trước hết là ở đề tài sáng tác. Nguyễn trung thành viết về câu chuyện của một ngôi làng người dân tộc-làng Xô man. Cảm hứng chủ đạo trong tác phẩm là hình tượng cây Xà nu. Tác giả đã lấy ngọn đồi Xà nu làm biểu tượng cho những con người làng Xô man anh dũng kiên cường trước bom đạn của giặc Mỹ. Cũng giống như người Nam Bộ gắn bó với cây dừa xanh tỏa nhiều tàu”, người Bắc Bộ quen thuộc với hình ảnh tre xanh, xanh tự bao giờ”, người dân Tây Nguyên không thể tách rời khỏi cây Xà nu. Loài cây này ăn đời ở kiếp với dân làng. Không chỉ trong cuộc sống hằng ngày mà cây Xà nu còn đứng bên họ trong chiến đấu, rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng..”. Ngọn đồi xà nu vì nằm trong tầm đại bác của đồn giặc” nên đêm ngày phải gánh chịu bao trận mưa bom bão đạn. Do vậy mà Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương” Nguyễn Trung Thành xây dựng hình ảnh đồi xà nu với nhiều tổn thương mất mát nhưng nổi bật hơn cả chính là tố chất của loài cây này. Xà nu là thứ cây luôn mọc san sát cạnh nhau, có sức sống mãnh liệt và ham ánh sáng mặt trời”. Qua đó, tác giả ứng chiếu cây xà nu với những con người làng Xô man. Cả ngôi làng chẳng khác chi ngọn đồi xà nu đó, biết bao người đã ngã xuống và biết bao người vẫn tiếp tục kiên cường chống chọi với giặc Mỹ. Cả tác phẩm là câu chuyện kể về cuộc đấu tranh của Tnú cùng người dân làng Xô man. Ngôi làng anh hùng giàu truyền thống Cách Mạng cũng giống như làng Cát Bay, làng Đồng Khởi, và trăm nghìn ngôi làng khác đã trải qua cuộc thảm sát, càn quét của quân giặc. Người dân làng Xô man cũng là một nhóm cộng đồng trong cả dân tộc Việt Nam. Nguyễn Trung Thành viết chuyện về một ngôi làng nhưng qua đó đã nói lên cuộc kháng chiến trường kỳ của cả dân tộc. Màu sắc sử thi chi phối toàn bộ tác phẩm, biến câu chuyện riêng thành câu chuyện chung mà qua đó người đọc phần nào hình dung được tính ác liệt, những tổn thất về người và của cùng một ý chí kiên cường, tấm lòng yêu nước nồng nàn, trung thành với Cách Mạng của người dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Nếu Rừng xà nu kể chuyện về làng Xô man thì Những đứa con trong gia đình lại là câu chuyện khác về một gia đình Nam Bộ giàu truyền thống Cách Mạng. Giống như vùng Tây Nguyên, Nam Bộ cũng là nơi diễn ra cuộc chiến chống Mỹ ác liệt. Câu chuyện xoay quanh các thành viên trong một gia đình có truyền thống yêu nước, căm thù giặc. Từ đời bố mẹ chết dưới bom đạn của Mỹ cho tới đời con cháu quyết chí ra đi trả thù nước, thù nhà. Nhân vật trung tâm của tác phẩm là Việt và Chiến. Họ là hai người con trong gia đình. Họ được sinh ra trong bối cảnh đất nước loạn lạc, trãi qua một tuổi thơ khó khăn, chứng kiến bố rồi cả mẹ đều bị giặc giết. Mối thù sâu sắc đã được hun đúc từ thuở ấu thơ nên khi trưởng thành hai chị em quyết ra đi đánh giặc. Một câu chuyện như thế là rất bình thường vào giai đoạn ấy. Chiến tranh đi đôi với mất mát về con người. Không chỉ gia đình của hai chị em Việt-Chiến mà có rất nhiều gia đình Việt Nam khác cũng có người thân bị chết vì bom đạn. Không phải chỉ có Việt và Chiến mang trong lòng mối thù giặc Mỹ mà tất cả những người con khác, ai từng chứng kiến sự tàn ác của chúng gây ra cho gia đình, cho dân tộc mình đều biết căm thù. Gia đình bé nhỏ của hai chị em là một đại diện cho tất cả các gia đình Việt Nam thời bấy giờ. Qua Những đứa con trong gia đình, Nguyễn Thi đã vẽ nên một bức tranh chân thật về cuộc kháng chiến chống Mĩ và số phận của những người con trong gia đình Cách Mạng. Câu chuyện tuy riêng mà mang một tinh thần chung. Chính điều này đã mang tới màu sắc sử thi cho tác phẩm.
Những đứa con trong gia đình và Rừng Xà nu là hai đại diện tiêu biểu cho thể loại sử thi hiện đại. Bên cạnh lối chọn đề tài, cách xây dựng nhân vật cũng góp phần thành công cho tác phẩm. Trong Rừng Xà nu, Nguyễn trung thành vẽ nên hình tượng Tnú là một anh hùng Cách Mạng chân chính. Tnú mang trong người tố chất của một cán bộ anh dũng kiên cường. Ngay từ nhỏ anh đã tỏ ra hơn người ở sự gan dạ, bản lĩnh. Khi giặc Mỹ giết hết thanh niên tới ông bà già thì lũ trẻ trong làng như Tnú và Mai đã thay họ đi nuôi cán bộ. Cậu bé Tnú vừa thông minh lại gan dạ. Đi làm liên lạc Tnú không bao giờ đi đường mòn. Nó cứ xé rừng mà đi”. Để không bị giặc bắt, Tnú còn dám liều mình chọn chỗ thác dữ mà bơi ngang, nó cưỡi lên thác băng băng như một con cá kình”. Hình ảnh cậu bé người dân tộc băng rừng lội suối để thực hiện nhiệm vụ làm ta liên tưởng tới chú bé Lượm mà qua ngòi bút của Tố Hữu đã trở thành biểu tượng cho những thiếu niên anh hùng:
Một hôm nào đó
Như bao hôm nào
Chú đồng chí nhỏ
Bỏ thư vào bao
Vụt qua mặt trận
Thư đề Thượng khẩn
Sợ chi hiểm nghèo!
Khi đã trưởng thành, Tnú vẫn là một người con của Cách Mạng. Anh đã cùng dân làng quyết tâm đánh Mỹ. Cuộc đời anh bất hạnh vì cả gia đình đều bị giặc giết. Đau đớn hơn hết là chính mắt anh trông ảnh vợ con bị chúng đánh đập, hành hạ mà không làm được gì. Con người ấy bị số phận trêu đùa, phải nếm trải hết mọi cay đắng, phải vượt qua và vươn lên từ đáy sâu địa ngục. Mất Mai, mất đứa con bé bỏng rồi lại bị bắt, bị đốt mười đầu ngón tay bằng chính thức nhựa Xà nu thơm ngào ngạt, Tnú phải có một ý chí sắt đá và một bản lĩnh phi thường mới có thể tiếp tục sống, tiếp tục chiến đấu vì Tổ quốc. Vượt lên tất cả, Tnú vẫn là một người con trung thành với Đảng, vẫn tiếp tục xông pha trận mạc giành nhiều chiến công, ngón tay còn hai đốt cũng bắn súng được”. Con người đó, số phận đó thật quá bi ai. Nhìn lại toàn cảnh cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, ta mới thấy không phải chỉ riêng Tnú mà còn biết bao người cũng mang một quá khứ, một gia cảnh như anh. Tnú không còn là một nhân vật cá biệt mà đã là hình tượng, đại diện cho các anh hùng chiến sĩ Việt Nam. Tnú hiện lên với nhiều mất mát cả về tâm hồn và thể xác nhưng trên hết là tinh thần chiến đấu kiên cường, là một nhân cách, một bản lĩnh mà ai ai cũng phải ngưỡng mộ. Phẩm chất đáng quý ấy đã được cụ Mết nhận định: Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta” Anh đã trở thành một nhân vật oai hùng như thần thoại, mang đầy đủ tinh hoa của tinh thần dân tộc. Hình tượng Tnú đẹp đẽ, dũng mãnh, gan dạ là sản phẩm tạo ra từ chất sử thi trong Rừng xà nu.
Tnú là anh hùng của làng Xô man, của tác phẩm Rừng xà nu; còn Việt và Chiến cũng là những anh hùng trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình. Nguyễn Thi đặc biệt thành công trong nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật. Chiến là một cô gái người Nam Bộ, trẻ trung và bản lĩnh. Từ ngày mẹ mất, cô đã thay mẹ quán xuyến gia đình, chăm sóc hai em. Nổi bật ở chị chính là sự đảm đang, tháo vát, tính gan góc, dũng cảm. Điều đó thể hiện rõ qua cách thức Chiến thu xếp chuyện nhà cửa trước khi lên đường đánh giặc. Từ những vật dụng trong nhà cho tới thằng Út em, bàn thờ ba má và căn nhà, Chiến đều tính toán đâu ra đấy. Chính chú Năm đã nhận xét về chị: Khôn! Việc nhà nó thu gọn thì việc nước nó mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non.” Chiến lớn lên đã thừa hưởng nhiều tính cách từ người mẹ nhất là ở cái đảm đang. Nghe chị tính toán chuyện nhà, Việt đã nhiều lần phải thốt lên nghe in như má vậy”. Bên cạnh sự đảm đang, Chiến còn là cô gái kiên trung, gan góc, dũng cảm. Chị đã quyết tâm ra đi đánh giặc, không quản nguy hiểm khó khăn. Đã là thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à!” Hình ảnh cô gái trẻ với một ý chí đánh giặc thà chết không lui” trở thành hình tượng chung cho biết bao người con gái khác trong thời kháng chiến chống Mỹ. Chiến cũng như các cô gái trẻ Nho, Thao, Phương Định bước ra từ truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. Họ là các cô gái mở đường, cũng như Chiến, là những bông hoa dũng cảm kiên cường trên chiến trường ác liệt. Chiến xứng đáng với danh hiệu một nữ anh hùng Cách Mạng mà chúng ta phải kính trọng và ngưỡng mộ. Chợt nhớ tới một thiếu nữ vừa tròn mười tám đôi mươi mà nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn đã biến cô thành một thiên thần anh hùng bất khuất trước nòng súng của giặc:
Người con gái trẻ măng
Giặc đem ra bãi bắn
Đi giữa hai hàng lính
Vẫn ung dung mỉm cười
Ngắt một đóa hoa tươi
Chị cài lên mái tóc
Đầu ngẩng cao bất khuất
Ngay trong phút hy sinh
Bây giờ dưới gốc dương
Chị nằm nghe biển hát
Đẹp làm sao những cô gái Việt Nam, những nữ anh hùng Việt Nam. Họ thật xứng đáng với tám chữ vàng mà Bác Hồ trao tặng: Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”
Cùng với người chị anh hùng, Việt cũng là một thiếu niên anh hùng. Cậu mang theo những nét cá tính riêng nhưng cũng như chị, Việt có một lòng căm thù giặc sâu sắc và một ý chí chiến đấu không ngừng nghỉ. Là một chàng trai vừa mới lớn, anh vẫn còn rất hồn nhiên vô tư, trẻ con. Mọi việc lớn bé trong nhà, Việt đều để chị Chiến lo liệu. Lúc bàn tính chuyện nhà, Việt lăn kềnh ra ván cười khì khì” rồi ngủ quên lúc nào không biết”. Đi đánh giặc, anh còn mang theo cái ná thun và lại rất sợ ma. Việt lúc nào cũng háo thắng, muốn giành phần hơn với chị. Một cậu trai trẻ con như thế nhưng không ngờ lại là một người dũng cảm, kiên trung. Dù còn trẻ nhưng anh đã lập được chiến công, một mình diệt được xe bọc thép của địch. Trong một trận đánh lớn, Việt bị thương phải nằm lại chiến trường. Giữa hoàn cảnh bấp bênh, cận kề lằn ranh sống chết mà anh vẫn giữ được chí ý chiến đấu không mỏi mệt. Việt đã gắn sức bò đi khi nghe tiếng súng đạn và bom nổ hụp hùm, anh chỉ có một suy nghĩ duy nhất: Việt vẫn còn đây, nguyên tại vị trí này, đạn đã lên nòng, ngón cái còn lại vẫn sẵn sàng nổ súng. Các anh chờ Việt một chút”. Việt chiến đấu quên bản thân, mặc kệ thân thể đầy thương tích anh cũng muốn tiếp tục đứng lên, chiến đấu với đồng đội. Anh tuy đã kiệt sức không bò đi được nữa, nhưng một ngón tay Việt vẫn còn nhúc nhích được đặt ở cò súng, đạn đã lên nòng”. Một chàng trai anh dũng kiên cường như thế làm người đọc phải khâm phục cùng ngưỡng mộ. Việt là một nhân vật anh hùng, mang trong mình kết tinh của lòng dũng cảm, ý chí bất khuất của nhiều thanh niên khác. Hình tượng anh dũng, hào hùng của Việt và Chiến đã góp phần làm nên sắc màu sử thi cho tác phẩm.
Tính sử thi trong Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình – Mẫu 2
Nguyễn Trung Thành, Nguyễn Thi là những nhà văn lớn trong nền văn học Cách mạng của Việt Nam. Các tác phẩm của hai ông là những tác phẩm thực sự xuất sắc khi đã dựng lại được bức tranh về cuộc sống của những người dân dưới khói lửa của chiến tranh. Hai tác phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Trung Thành và Nguyễn Thi phải kể đến là Rừng xà nu và Những đứa con trong gia đình. Hai tác phẩm này đã dựng lên bức tranh toàn cảnh về những người dân, những người con Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Cả hai được viết trong giai đoạn lịch sử hào hùng nhất của dân tộc thế nên nó đã tạo nên một không gian đậm đà tính sử thi, bao trùm toàn bộ tác phẩm.
Rừng xà nu được viết vào những năm tháng khói lửa của chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Tác phẩm nói về một bản làng người Xô Man, nằm giữa một khu rừng xà nu ở đất Tây Nguyên, đang cùng nhau đứng lên chống lại giặc Mỹ xâm lược. Trong cuộc chiến chẳng hề cân sức đó, người dân làng Xô Man cũng như người dân Việt Nam phải chịu bao mất mát đau thương, thế nhưng họ vẫn đứng lên, chiến đấu đến cùng để có thể giành lại tự do, độc lập. Cũng cùng một cảm hứng như thế, Nguyễn Thi lại viết về một gia đình người Nam Bộ trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Gia đình ấy có truyền thống cách mạng khi cả ba thế hệ trong nhà đều là những người cầm súng chống lại kẻ thù cướp nước. Mặc dù trong những năm tháng đó, lũ giặc cướp nước đã giết chết ông, bà, cha, mẹ của những đứa trẻ trong gia đình ấy, nhưng chúng vẫn quyết đứng lên chống lại kẻ thù, trả thù cho người thân của mình. Hai tác phẩm tuy được viết ở hoàn cảnh, địa điểm khác nhau nhưng đều chung yếu tố là cuộc kháng chiến của người dân chống lại quân thù. Thế nên, chúng đều mang trong mình chất sử thi quen thuộc mà mỗi tác phẩm được sáng tác trong thời kì này đều có.
Tính sử thi là tính chất thường được thể hiện trong những vấn đề lớn lao của dân tộc, có ý nghĩa sống còn đối với quốc gia, sự tồn vong của Tổ quốc. Nó thường biểu hiện trong những sự kiện trọng đại của dân tộc và cũng thường dùng để ca ngợi những người anh hùng có công lao với đất nước. Tính sử thi còn được thể hiện qua nhân vật của các tác phẩm mang khuynh hướng này bởi đó thường là những người anh hùng mang phẩm chất cao đẹp của cả dân tộc, kết tinh của cả một cộng đồng. Đồng thời, chất sử thi còn được thể hiện trong từng câu từ, ngôn ngữ của tác phẩm bởi chúng đều mang một vẻ hào hùng, trang trọng, ngợi ca.
Cả hai tác phẩm Rừng xà nu, Những đứa con trong gia đình đều được sáng tác trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đó là một sự kiện vô cùng trọng đại của dân tộc, mang tính sống còn của đất nước. Nó cũng viết về những người anh hùng, chiến sĩ yêu nước bằng lời ca hào hùng, trang trọng, đầy tự hào. Thế nên, có thể nói, hai tác phẩm này đều mang tính sử thi thật đậm đặc.
Đầu tiên, tính sử thi được nhắc tới trong tác phẩm Rừng xà nu, đó là một tác phẩm được sáng tác trong không gian của núi rừng Tây Nguyên, trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Chính vì được sáng tác trong giai đoạn này, thế nên nó mang trong mình tính sử thi sâu sắc. Tính sử thi ấy được thể hiện qua hình ảnh của thiên nhiên Tây Nguyên hùng vĩ, qua hình ảnh cánh rừng xà nu rộng bát ngát. Nguyễn Trung Thành đã có dụng ý khi đặt rừng xà nu lên phần mở đầu của tác phẩm rồi lại kết lại nó bằng chính hình ảnh cánh rừng đó. Ông đã mở ra hình ảnh của thiên nhiên rộng mênh mông, cánh rừng xà nu bất khuất “đến hút tầm mắt không thấy gì khác ngoài những cánh rừng xà nu nối tiếp nhau chạy đến chân trời” rồi khép lại cũng bằng hình ảnh “cánh rừng xà nu hút tận chân trời”. Đó cũng là một yếu tố tạo nên tính sử thi rất riêng của Rừng xà nu.
Không chỉ vậy, Rừng xà nu được ông viết trong những năm tháng khốc liệt của chiến tranh khi mà toàn thể người dân Việt Nam đều đứng dậy để chống lại kẻ thù. Một vấn đề thật lớn lao, mang tính sống còn của dân tộc. Vì đã từng gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên đầy nắng gió nên ông đã chọn nơi đây làm bối cảnh cho câu chuyện của mình. Câu chuyện kể về một bản làng người dân tộc Xôman, mỗi ngày đều bị tra tấn bởi kẻ thù bằng đạn bom “chúng nó bắn đều đã thành lệ”, bằng bạo lực “chúng giết bà Nhan, anh Xút”, vậy nên toàn thể người dân ở đây đã đồng lòng đứng lên mà đánh đuổi chúng, dù trong những lần đó đấu tranh đó, người dân làng phải chịu bao nhiêu tổn thương, đau đớn. Đây là một sự kiện trọng đại, mang ý nghĩa sống còn, tồn vong, chính vì vậy, nó đã tạo nên cho Rừng xà nu một không khí sử thi rất đậm.
Ngoài ra, Rừng xà nu cũng tái hiện ca ngợi hình ảnh một người anh hùng kết tinh những phẩm chất cao đẹp nhất của cộng đồng. Hình ảnh Tnú – người anh hùng cách mạng không chỉ dũng cảm, gan dạ, mà còn vô cùng tài giỏi, yêu thương vợ con đã làm nên biểu tượng, linh hồn cho tác phẩm. Tnú là một đứa trẻ mồ côi, “được dân làng nuôi lớn”. Anh từ bé đã được cụ Mết cũng như bản làng dạy dỗ về tinh thần cách mạng “Đảng còn thì núi nước này còn”, “chúng nó cầm súng thì mình phải cầm giáo mác”, thế nên, ngay từ khi còn nhỏ, anh đã băng rừng, vượt suối để “nuôi giấu cán bộ” cách mạng. Anh vô cùng gan dạ, khi làm liên lạc cho cán bộ, anh “xé rừng mà đi”, “băng suối như con cá kình”, dù bị giặc bắt, anh cũng chẳng hề nao núng. Ba năm bị giặc bắt, anh vượt ngục trở về lãnh đạo dân làng đánh giặc. Đến khi vợ con bị giết “Mai và đứa con chắc đã chết” rồi hai bàn tay bị giặc đốt cụt “cháy rực”, đau đớn, nhưng anh “quyết không kêu van” mà chỉ lo “mình chết đi ai sẽ lãnh đạo dân làng đánh giặc”. Anh vừa là người cán bộ Cách mạng gan dạ, lại vừa là người có lòng thương yêu vợ con. Phải nói, Tnú đã hội tụ những phẩm chất cao quý nhất, tốt đẹp nhất của cả cộng đồng. Và chính anh cũng đã làm nên một phần tính sử thi của Rừng xà nu.
Viết Rừng xà nu, Nguyễn Trung Thành đã sử dụng những ngôn từ với vẻ hào hùng, trang trọng nhất. Cả tác phẩm được bao trùm bằng giọng văn hào sảng, cách điệu, mang một chút phóng đại. Ông viết về một rừng xà nu “rộng bát ngát, mênh mông, hút tận chân trời”, viết về cụ Mết hơn sáu mươi tuổi mà “tiếng nói ồ ồ, vang dội lồng ngực”, với “bàn tay như gọng kìm”, viết về Tnú “băng băng như con cá kình”, toàn là những lời nói ngợi ca hoành tráng. Chính giọng văn đó đã làm nên một Rừng xà nu đầy hào hùng, khí thế, sử thi đến như vậy.
Có thể nói, Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành là một tác phẩm mang đậm tính sử thi. Bởi nó được viết lên trong hoàn cảnh đất nước đang đặt trong sự kiện trọng đại, mang tính tồn vong, đó là chiến tranh chống giặc ngoại xâm. Thứ hai, nó viết về người anh hùng – người mang những phẩm chất kết tinh của cả cộng đồng, ở đây là Tnú – người anh hùng của dân làng Xô Man. Tất cả những điều đó được thể hiện trên nền chất giọng hào hùng, đầy khí thế, trang trọng và hào sảng.
Đến với Những đứa con trong gia đình, chúng ta lại bước vào một không gian hoàn toàn khác. Không còn không khí của bếp lửa, nhà sàn với những cánh rừng xà nu nữa, chúng ta bước chân đến với mảnh đất Nam Bộ anh hùng, nơi có những người con kiên cường, anh dũng nhất.
Những đứa con trong gia đình cũng được sáng tác trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, chính vì vậy, nó cũng mang tính chất sử thi hoành tráng như Rừng xà nu. Cũng viết về những cuộc đấu tranh của người dân Việt Nam, tác phẩm là lời khẳng định ý chí đấu tranh đến cùng của con người nơi đây trước sự xâm lược của bè lũ cướp nước. Đây hoàn toàn là một sự kiện trọng đại, mang ý nghĩa rất lớn, tác động tới cả dân tộc. Nếu như bên trên, Nguyễn Trung Thành khai thác sự đấu tranh ở Tây Nguyên, thì ở đây, Nguyễn Thi lại chọn khai thác ở vùng đất Nam Bộ – một vùng đất mà chiến tranh ác liệt nhất. Những đứa con trong gia đình viết về một gia đình có truyền thống yêu nước, bị giặc Mỹ cướp đi hết người thân, vậy nên hai chị em trong gia đình ấy quyết tâm đi theo cách mạng để trả thù cho gia đình mình.
Tác phẩm cũng viết về những người anh hùng, những chiến sĩ Cách mạng anh dũng với những phẩm chất cao quý nhất. Đó là Chiến – người chị, người con gái Nam Bộ kiên cường. Bị giặc sát hại cả cha cả mẹ thế nên vừa đủ tuổi, Chiến quyết tâm ra đi để trả thù nhà. Trong đêm trước khi ra đi, Chiến đã mượn lời chú Năm, nhắc nhở đứa em của mình, cũng là tự nhắc chính mình rằng: “Chú Năm nói đứa nào bỏ về thì chú chặt đầu”. Không chỉ vậy, Chiến còn tự khẳng định với chính mình rằng: “Ra đi, giặc còn thì tao mất”. Những lời nói ấy chứa chan ý chí quyết tâm sắt đá cũng chứa chan lòng dũng cảm, gan dạ tới tận cùng của người con gái – người chiến sĩ Cách mạng Nam Bộ. Ở Chiến, người đọc chúng ta không chỉ thấy hiện lên sự gan dạ, sự quyết tâm quyết chí ra đi chống kẻ thù mà còn thấy được một tinh thần trách nhiệm đối với gia đình. Bởi khi mẹ ra đi, Chiến đã thay má nuôi dạy đàn em của mình, cô vừa đảm đang lại vừa tháo vát. Rồi trước đêm ra đi, Chiến cũng đã thu xếp việc nhà vô cùng chu đáo, đã cùng em kề vai khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm “nào chị em mình cùng đưa má đi”. Đó là hình ảnh cho thấy Chiến không chỉ là một người con gái kiên cường mà còn là một người vô cùng có trách nhiệm với gia đình. Đó là sự kết tinh phẩm chất anh hùng của những người con dân tộc ta.
Và trong tác phẩm này, chúng ta không chỉ thấy hình ảnh của Chiến – người con gái anh hùng mà còn là Việt – cũng là một chiến sĩ cách mạng yêu nước. Việt cũng được dựng lên trên nền cảm hứng sử thi, bởi vậy ở cậu, chúng ta thấy được những phẩm chất cao đẹp của cộng đồng. Đầu tiên, đó là hình ảnh tranh đi lính với chị Chiến dù Việt chưa hề đủ tuổi. Rồi đến khi đi lính, đối mặt với kẻ thù, Việt đã chiến đấu ngoan cường, “bắn cháy xe bọc thép” của kẻ thù rồi giọt lệ cùng bọn lính. Tất cả không hề làm Việt run sợ, cậu sẵn sàng chiến đấu một cách gan dạ nhất. Đến khi bị thương, “mắt không nhìn thấy được nữa”, “chỉ còn mỗi ngón cái là còn cựa quậy được”, “cả người đau nhức vì những vết thương”, Việt vẫn đặt tay vào cò súng, sẵn sàng tiếp tục chiến đấu với kẻ thù. Cậu ý thức được hoàn cảnh của mình khi một mình ở trong rừng mênh mông, xung quanh chỉ có cây cối và kẻ thù “trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng này chỉ có mình tao”, thế nhưng Việt vẫn kiên cường khẳng định “tao vẫn chờ mày, mày có bắn tao, tao vẫn bắn được mày”. Quả là một tinh thần quả cảm sắt đá, ý chí chiến đấu vẫn luôn sôi sục trong cậu dù có bị thương cũng không dập tắt được ý chí chiến đấu đó. Trong lúc bị thương, khốn cùng như vậy, Việt vẫn luôn tự nhủ mình phải tỉnh táo để chiến đấu, thậm chí cậu còn tìm giặc mà đánh. Cảm hứng sử thi đã được đặt ở đây, trong thân hình của Việt, bởi ở cậu, người ta thấy ở đó hội tụ tất cả sự gan dạ, kiên cường của người dân Nam Bộ – Việt Nam khi đấu tranh với kẻ thù giặc Mỹ xâm lược. Chiến và Việt là hai khúc sông sau kế thừa truyền thống yêu nước của gia đình. Nguyễn Thi đã xây dựng hình ảnh hai người chị em với tinh thần quả cảm, gan dạ. Đúng vậy, bởi họ được sinh ra trong thời thế trọng đại, mang trong mình dòng máu anh hùng, dũng cảm. Và hơn hết, họ được dựng lên với cảm hứng sử thi bất tận của tác giả Nguyễn Thi. Những đứa con trong gia đình cũng như Rừng xà nu được viết bởi giọng điệu hào hùng, mang đầy vẻ tự hào dân tộc. Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị nhưng vẫn chứa đựng sự trang trọng, hào hùng vốn có của những tác phẩm thời kì này.
Tóm lại, Rừng xà nu cùng Những đứa con trong gia đình đã thể hiện rất rõ tính sử thi của các tác phẩm văn học thời kì Cách mạng chống Mỹ. Ở trong đó, chúng ta nhận thấy được những sự kiện quan trọng của đất nước (chống giặc ngoại xâm), thấy được những người anh hùng, chiến sĩ yêu nước với những phẩm chất cao đẹp được viết trên nền của giọng điệu đầy tự hào.
Khép lại cả hai tác phẩm, người ta không khỏi bùi ngùi, cảm khái rằng: Quả đúng là trong các tác phẩm giai đoạn Cách mạng, trong hai cuộc kháng chiến đều ghi dấu ấn bởi tính sử thi sâu sắc trong từng tác phẩm. Có thể nói, Nguyễn Thi cùng Nguyễn Trung Thành đã thật thành công ghi dấu tên mình trên văn đàn nghệ thuật bằng hai tác phẩm mang tính sử thi hào hùng này.
