Địa lí 10 Bài 31: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển công nghiệp

Hình thức

Vai trò

Đặc điểm

Điểm công nghiệp

– Là đơn vị cơ sở cho các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp khác.

– Góp phần giải quyết việc làm tại địa phương.

– Đóng góp vào nguồn thu của nghiệp địa phương.

– Góp phần thực hiện công nghiệp hóa tại địa phương.

– Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, gồm một số cơ sở sản xuất công nghiệp nằm trong phạm vi của một điểm dân cư (đồng nhất với điểm dân cư) hoặc xa điểm dân cư.

– Các cơ sở sản xuất công nghiệp thường phân bố gần nguồn nhiên liệu, nguyên liệu (hoặc vùng nông sản).

– Giữa các cơ sở sản xuất công nghiệp không có (hoặc có rất ít) mối liên hệ với nhau.

Khu công nghiệp

– Góp phần thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.

– Thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiện đại.

– Giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn lao động.

– Tạo nguồn hàng tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

– Có ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh sống.

– Có vị trí phân bố thuận lợi để vận chuyển hàng hóa và liên hệ với bên ngoài như gần cảng biển, đường giao thông lớn, gần sân bay, ngoại vi các thành phố lớn,…

– Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các cơ sở này thường sử dụng chung cơ sở hạ tầng sản xuất; được hưởng một quy chế riêng, ưu đãi về sử dụng đất, thuế quan; ứng dụng mạnh mẽ thành tựu khoa học – công nghệ vào sản xuất; có khả năng hợp tác sản xuất cao.

– Có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt (hay cơ sở sản xuất công nghiệp hạt nhân) và các cơ sở sản xuất công nghiệp hỗ trợ.

– Các hình thức khác của khu công nghiệp là đặc khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao, công viên khoa học,…

Trung tâm công nghiệp

Góp phần định hình hướng chuyên môn hóa cho vùng lãnh thổ và tạo động lực phát triển cho khu vực phụ cận.

– Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, thường gắn với các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.

– Bao gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp. Giữa chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.

– Trong trung tâm công nghiệp gồm nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau, trong đó có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt (đóng vai trò quyết định hướng chuyên môn hóa của trung tâm công nghiệp) và các cơ sở sản xuất công nghiệp bổ trợ.

Vùng công nghiệp

Thúc đẩy hướng chuyên môn hóa cho vùng lãnh thổ, góp phần khai thác có hiệu quả các nguồn lực theo lãnh thổ.

– Là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

– Có không gian rộng lớn, gồm rất nhiều điểm công nghiệp, khu công nghiệp và trung tâm công nghiệp, có mối liên hệ mật thiết với nhau trong sản xuất.

– Có một số nhân tố tạo vùng tương đồng (như cùng sử dụng một hay một số loại tài nguyên; sử dụng nhiều lao động; sử dụng chung hệ thống năng lượng, giao thông vận tải,…).

– Có một vài ngành công nghiệp chủ yếu, tạo nên hướng chuyên môn hóa của vùng.

Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

Đặc điểm chính

Ví dụ ở nước ta

Điểm công nghiệp

Khu công nghiệp

Trung tâm công nghiệp

Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

Đặc điểm chính

Ví dụ ở nước ta

Điểm công nghiệp

– Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, gồm một số cơ sở sản xuất công nghiệp nằm trong phạm vi của một điểm dân cư (đồng nhất với điểm dân cư) hoặc xa điểm dân cư.

– Các cơ sở sản xuất công nghiệp thường phân bố gần nguồn nhiên liệu, nguyên liệu (hoặc vùng nông sản).

– Giữa các cơ sở sản xuất công nghiệp không có (hoặc có rất ít) mối liên hệ với nhau.

Hòa Bình, Hà Giang, Tĩnh Túc, Đồng Hới, Đà Lạt, Tam Kỳ, Gia Nghĩa, Tuy Hòa,…

Khu công nghiệp

– Có ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh sống.

– Có vị trí phân bố thuận lợi để vận chuyển hàng hóa và liên hệ với bên ngoài.

– Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các cơ sở này thường sử dụng chung cơ sở hạ tầng sản xuất; được hưởng một quy chế riêng, ưu đãi về sử dụng đất,…

– Có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt và các cơ sở sản xuất công nghiệp hỗ trợ.

– Các hình thức khác của khu công nghiệp là đặc khu kinh tế, khu công nghệ cao,…

KCN Quế Võ I, II, II, Phước Đông, Hiệp Phước, Bình Dương I, II, Phú Nghĩa, Yên Bình, Yên Phong, Đại An, Bỉm Sơn, Phú Bài,…

Trung tâm công nghiệp

– Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, thường gắn với các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.

– Bao gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp. Giữa chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.

– Trong trung tâm công nghiệp gồm nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau, trong đó có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt và các cơ sở sản xuất công nghiệp bổ trợ.

Hà Nội, Hải Phòng, Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh, Việt Trì, Vinh, Huế, Đà Nẵng,…