Giáo án chuyên đề Ngữ văn 10 sách Cánh diều

HĐ của GV và HS

Dự kiến sản phẩm

HOẠT ĐỘNG CHUNG CẢ LỚP

*Tìm hiểu về những yêu cầu và cách thức của việc nghiên cứu một vấn đề VNDG:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

HS làm việc cá nhân

? Qua tìm hiểu ở nhà, nêu những hiểu biết của em về những yêu cầu và cách thức nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian ?

(Thế nào là nghiên cứu một vấn đề VHDG? Mục đích nghiên cứu và cách thức tiến hành?…)

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

Bước 4: Đánh giá, kết luận

I.Yêu cầu và cách thức nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian:

1. Thế nào là nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian ?

– Nghiên cứu một vấn đề VHDG là hoạt động thu thập và xử lí thông tin nhằm làm sáng tỏ một vấn đề chưa được giải quyết hay làm rõ những băn khoăn, thắc mắc về một nội dung nào đó của VHDG.

– Mục đích của hoạt động nghiên cứu VHDG là tập phát hiện, nêu và giải quyết những vấn đề còn chưa hiểu, chưa thấy thuyết phục về văn học dân gian. Qua đó mở rộng vốn hiểu biết về văn học, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ; đồng thời hình thành một số thao tác đơn giản và quen thuộc của hoạt động nghiên cứu VHDG

Nội dung tìm hiểu

Nội dung 1

Nội dung 2

Nội dung 3

Tiến hành hoạt động nghiên cứu văn học dân gian như thế nào?

Hình thành ý tưởng, xác định đề tài và câu hỏi nghiên cứu về văn học dân gian.

Tìm kiếm, thu thập, đánh giá, lựa chọn các nguồn tài liệu phù hợp về vấn đề VHDG.

Nghiên cứu sâu tài liệu.

Câu hỏi gợi ý

– Ý tưởng nghiên cứu hình thành từ đâu?

– Cách xác định đề tài nghiên cứu?

– Câu hỏi nghiên cứu là gì?

– Người nghiên cứu thường sử dụng những cách nào để tìm kiếm, thu thập, lựa chọn các nguồn tài liệu phù hợp về vấn đề VHDG?

– Trình bày những thao tác dùng để nghiên cứu sâu tài liệu đã thu thập được?

HĐ của GV và HS

Dự kiến sản phẩm

*Thao tác 1:Tìm hiểu việc tiến hành hoạt động nghiên cứu VHDG.

1.1.Tìm hiểu ví dụ :

GV cho HS theo dõi video (hoặc văn bản)

Huyền bí chém yêu tinh gà xây thành Cổ Loa

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Phiếu 1 – Xác định đề tài nghiên cứu được thực hiện trong video? Tại sao người nghiên cứu lại lựa chọn đề tài đó?

Phiếu 2- Đặc trưng nào của tác phẩm truyền thuyết DG tìm hiểu được nghiên cứu ở đó ?(yếu tố kì ảo , chi tiết tiêu biểu nào ?)

Phiếu 3 – Người nghiên cứu đã làm cách nào để thu thập thông tin cho đề tài nghiên cứu?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ.

Hs có thể dùng giấy A0 đề làm phiếu.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

– Các nhóm cử đại diện lên báo cáo sản phẩm.

Bước 4: Đánh giá, kết luận

– GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của một nhóm, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong hoạt động nhóm của HS.

1.2 Hình thành kiến thức cơ bản :

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Từ việc phân tích ví dụ trên và việc chuản bị ở nhà theo phân công, hãy rút ra những kết luận về việc tiến hành hoạt động nghiên cứu VHDG như thế nào?

– Rút ra kết luận về việc hình thành ý tưởng, xác định đề tài và câu hỏi nghiên cứu về VHDG?

– Rút ra kết luận về việc tìm kiếm thu thập, đánh giá, lựa chọn các nguồn tài liệu phù hợp về vấn đề VHDG

– Rút ra kết luận về việc nghiên cứu sâu tài liệu ?( Trình bày những thao tác dùng để nghiên cứu sâu tài liệu đã thu thập được?)

– Thời gian thực hiện 7 phút.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ.

Hs có thể dùng giấy A0 đề làm phiếu.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

– HS báo cáo sản phẩm.

Bước 4: Đánh giá, kết luận

– GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong hoạt động

– Chuẩn kiến thức & chuyển dẫn sang luyện tập, vận dụng.

2.Tiến hành hoạt động nghiên cứu văn học dân gian như thế nào?

a.Xét ví dụ : Huyền bí chém yêu tinh gà xây thành Cổ Loa

– Đề tài nghiên cứu : Tìm hiểu biểu tượng gà trong văn hóa Việt Nam.

– Lí do lựa chọn đề tài : + Sau khi đọc xong truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy người nghiên cứu cho rằng : Sự hình thành của tòa thành Cổ Loa trong truyền thuyết liên quan mật thiết đến hình tượng con gà.

– Đặc trưng của truyền thuyết được nhắc tới trong đề tài:

+ Sự kết hợp giữa cốt lõi sử và yếu tố hoang đường kì ảo.

+ Chi tiết tiêu biểu trong truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu trọng Thủy : Con gà trắng thành tinh gáy ngăn cản không cho vua xây thành – liên quan đến Xóm Gà và tục không nuôi gà trắng và không ăn thịt gà trắng, ngan trắng .

Chi tiết chiếc áo lông ngỗng của Mị Châu liên quan đến tục không nuôi ngan trắng của dân Cổ Loa.

+ Chi tiết Rùa Vàng giúp vua An Dương Vương xây thành Cổ Loa.

– Người nghiên cứu đã đi thực địa đến vùng đất Cổ Loa, khảo sát bằng cách phỏng vấn người dân Cổ Loa, phỏng vấn nhà nghiên cứu văn hóa dân gian.. sưu tầm tìm hiểu tư liệu liên quan đến đề tài của mình.

– Những câu hỏi đặt ra liên quan đến đề tài nghiên cứu :

+ Phỏng vấn người dân : ?Vì sao xóm có tên là Xóm Gà?

+ Phỏng vấn nhà nghiên cứu: ?Người dân Cổ Loa không nuôi gà trắng ngan trắng có liên qaun đến việc An Dương Vương xây thành khi xưa hay không ?

? Tại sao nhân dân lại xây dựng câu chuyện An Dương Vương xây thành dựa trên hai câu chuyện Gà Trắng và Rùa Vàng?

? Thông điệp về biểu tượng gà trắng ở vùng đất Cổ Loa là gì?

b.Kết luận:

b.1. Hình thành ý tưởng, xác định đề tài và câu hỏi nghiên cứu về văn học dân gian:

– Ý tưởng nghiên cứu thường bắt nguồn từ những băn khoăn thắc mắc chưa thể lí giải trong quá trình học tập , giao tiếp.ý tưởng cũng có thể nảy sinh qua hoạt động quan sát, thảo luận, đọc sách, báo, tài liệu…

– Ý tưởng nghiên cứu về một vấn đề VHDG thường dưới các dạng câu hỏi hoặc nêu vấn đề.

– Xác định đề tài nghiên cứu cần tìm hiểu xem đã có những ai, những tài liệu nào đề cập đến vấn đề mà mình muốn giải quyết, bằng cách :

+ Sử dụng Internet.

+ Đến thư viện.

+ Trao đổi với những người có hiểu biết về vấn đề định nghiên cứu.

+ Tham gia các câu lạc bộ, hội thảo, thảo luận có liên quan đến vấn đề VHDG cần tìm hiểu.

– Xác định các câu hỏi nghiên cứu, ở mỗi câu hỏi nghiên cứu xác định những từ ngữ quan trọng để tra cứu tài liệu.

b.2. Tìm kiếm, thu thập, đánh giá, lựa chọn các nguồn tài liệu phù hợp về vấn đề VHDG

– Sử dụng Internet( các công cụ tìm kiếm tư liệu, từ khóa, xác định những địa chỉ đáng tin cậy cho vấn đề văn học dân đã chọn).

– Sử dụng thư viện( quốc gia, tỉnh, thành phố, quận,huyện/thị xã, thậm chí thư viện của viện nghiên cưú, các trường đại học) để tìm các tài liệu liên quan( tuyển tập tác phẩm văn học dân gian, các công trình nghiên cứu,…)

– Sử dụng phương thức khác: phỏng vấn, nghiên cứu, thực địa và quan sát…

b.3. Nghiên cứu sâu tài liệu:

– Đọc: kết hợp giữa đọc tổng thể văn bản để có nhận thức ban đầu về cấu trúc và những nội dung lớn của tài liệu với đọc kĩ, đọc sâu các khía cạnh cụ thể có liên quan đến vấn đề văn học dân gian cần tìm hiểu, giải quyết.

– Ghi chép: ghi chú, lưu giữ những thông tin quan trọng; những từ ngữ, khái niệm, thuật ngũ cần tra cứu; những câu hỏi băn khoăn nảy sinh trong lúc đọc.Có thể sửu dụng sổ tay đọc, nhật kí đọc sách, giấy nhớ,…dể ghi chép.

– Tra cứu: thông tin ở các trang khác trong cùng một tài liệu hoặc các nguồn tư liệu khác( sách, báo, công trình nghiên cứu, Internet..)