Giáo án môn Hóa học lớp 9 năm 2023 – 2024

Tiết 1

Năng lực chung

Năng lực chuyên biệt

– Năng lực phát hiện vấn đề

– Năng lực giao tiếp

– Năng lực hợp tác

– Năng lực tự học

– N¨ng lùc sö dông CNTT vµ TT

– Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học

– Năng lực thực hành hóa học

– Năng lực tính toán

– Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống

– Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học.

Hoạt động 1: Khởi động

a. Mục tiêu:

Tạo tâm thế trước khi bắt đầu học chủ đề mới.

b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu về chủ đề.

c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe giáo viên giới thiệu chủ đề mới,

d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh lắng nghe.

– GV đặt vấn đề:

Cacbon là một trong những NTHH được loài người biết đến sớm nhất, rất gần gũi với đời sống con người, vậy cacbon tồn tại ở dạng nào trong tự nhiên? Cacbon có những tính chất vật lí, hóa học và ứng dụng nào? Để trả lời, chúng ta sẽ nghiên cứu bài chủ đề cacbon và các hợp chất của cacbon.

– HS chú ý lắng nghe

Hoạt động 2. Nghiên cứu, hình thành kiến thức

a. Mục tiêu:

– Cacbon có 3 dạng thù hình chính: kim cương, than chì và cacbon vô định hình.

– Cacbon vô định hình (than gỗ, than xương, mồ hóng…) có tính hấp phụ và hoạt động hoá học mạnh chất. Cacbon là phi kim hoạt động hoá học yếu: tác dụng với oxi và một số oxit kim loại.

– Ứng dụng của cacbon.

– CO là oxit không tạo muối, độc, khử được nhiều oxit kim loại ở nhiệt độ cao.

– CO₂ có những tính chất của oxit axit.

– H₂CO₃ là axit yếu, không bền.

– Tính chất hoá học của muối cacbonat (tác dụng với dung dịch axit, dung dịch bazơ, dung dịch muối khác, bị nhiệt phân huỷ).

– Chu trình của cacbon trong tự nhiên và vấn đề bảo vệ môi trường.

b. Nội dung: Học sinh làm nhóm, làm việc cá nhân hoàn thành các nhiệm vụ học tập.

c. Sản phẩm: HS trình bày được nội dung các phần kiến thức theo yêu cầu của giáo viên về cacbon, oxit của cacbon, axit cacbonic, muối cacbonat, làm các bài tập định tính và định lượng liên quan.

d. Tổ chức thực hiện: Thí nghiệm trực quan – Vấn đáp – Làm việc nhóm – Kết hợp làm việc cá nhân. Giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động, hỗ trợ khi cần thiết, kiểm tra, đánh giá học sinh.

Hoạt động 2.1: CACBON

a. Mục tiêu:

– Cacbon có 3 dạng thù hình chính: kim cương, than chì và cacbon vô định hình.

– Cacbon vô định hình (than gỗ, than xương, mồ hóng…) có tính hấp phụ và hoạt động hoá học mạnh chất. Cacbon là phi kim hoạt động hoá học yếu: tác dụng với oxi và một số oxit kim loại.

– Ứng dụng của cacbon.

b. Nội dung: Học sinh quan sát thí nghiệm, nghiên cứu tài liệu, trao đổi nhóm, học tập lĩnh hội kiến thức.

c. Sản phẩm:: HS trình bày được nội dung các phần kiến thức theo yêu cầu của giáo viên.

d. Tổ chức thực hiện: Thí nghiệm trực quan – Vấn đáp – Làm việc nhóm – Kết hợp làm việc cá nhân. Giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động, hỗ trợ khi cần thiết, kiểm tra, đánh giá học sinh.

– GV: Lấy ví dụ về dạng thù hình của khí oxi là O₂, O₃, đây là những đơn chất,

– GV: Vậy dạng thù hình là gì?

– GV: Giới thiệu 3 dạng thù hình của cacbon

-GV: Thực hiện thí nghiệm về sự hấp phụ màu của than gỗ. Hướng dẫn HS quan sát dd thu được sau khi chảy qua lớp than gỗ.

– GV thông báo:Than gỗ có khả năng giữ trên bề mặt của nó chất khí, chất hơi, chất trong trong dd.

– GV: Vậy từ đó ta rút ra được kết luận gì về cacbon?

– GV: Giới thiệu: Than gỗ, …. mới điều chế có tính hấp phụ cao gọi là than hoạt tính.

– GV: Cacbon là 1 phi kim. C có những tính chất hóa học gì?

– GV: Cacbon là 1 phi kim hoạt động hóa học yếu. Điều kiện xảy ra phản ứng của cacbon với hiđro và kim loại rất khó khăn. Nên ta xét 1 số tính chất hóa học có nhiều ứng dụng trong thực tế của cacbon.

– GV: Yêu cầu HS quan sát H3.8/SGK.

– GV: Phản ứng này toả nhiệt rất nhiều.

– GV: Vậy từ tính chất này C dùng để làm gì?

– GV: Biễu diễn thí nghiệm CuO với C.

– GV: Yêu cầu HS viết PTHH

– GV giới thiệu: Ở nhiệt độ cao cacbon còn khử được một số oxit kim loại khác như PbO, ZnO…

-GV: Hãy nêu ứng dụng của cacbon?

– GV: Giải thích cơ sở các ứng dụng của cacbon

-HS: Chú ý lắng nghe

– HS: Trả lời.

– HS: Nghe giảng và ghi nhớ

-HS: Quan sát thí nghiệm và nêu hiện tượng xảy ra: Dung dịch thu được không màu.

-HS: Lắng nghe.

– HS: Cacbon có tính hấp phụ.

– HS: Lắng nghe.

– HS: Dự đoán tính chất hóa học của cacbon.

– HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

-HS: Quan sát thí nghiệm và viết PTHH xảy ra:

C + O₂ CO₂

– HS: Lắng nghe

– HS: Dùng làm nhiên liệu.

-HS: Quan sát và nêu hiện tượng và viết PTHH xảy ra.- HS: 2CuO+C 2Cu + CO₂

– HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

-HS: Tìm hiểu thông tin SGK và nêu ứng dụng của các dạng vô định hình của C.

– HS: Giải thích.

I. CÁC DẠNG THÙ HÌNH CỦA CACBON

1. Dạng thù hình là gì?

– Dạng thù hình của nguyên tố là dạng tồn tại của những đơn chất khác nhau do cùng 1 nguyên tố hóa học tạo nên.

2. Cacbon có những dạng thù hình nào?

– Kim cương: cứng, trong suốt, không dẫn điện

– Than chì: mềm, dẫn điện

– Cacbon vô định hình: xốp, không dẫn điện

II. TÍNH CHẤT CỦA CACBON

1. Tính chất hấp phụ.

2. Tính chất hóa học

a. Tác dụng với O₂

C + O₂ CO₂

b. Tác dụng với oxit của kim loại

2CuO + C 2Cu + CO₂

– Ở nhiệt độ cao cacbon còn khử được một số oxit kim loại khác như PbO, ZnO…

2. III. ỨNG DỤNG CỦA CACBON

(SGK)

HS: Oxitcacbon: CO.

PTK: 28.

-HS: Tìm hiểu thông tin và nêu các tính chất vật lí.

-HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

– HS: Quan sát thí nghiệm SGK và nêu hiện tượng sảy ra.

HS: Viết PTHH:

CO + CuO →Cu + CO₂

-HS: Tìm hiểu thông tin và nêu các ứng dụng của CO.

-HS: CTHH:CO₂

PTK: 44

-HS: Tìm hiểu SGk và trả lời yêu cầu của GV.

-HS: Quan sát thí nghiệm và nêu các hiện tượng thu được.

-HS: H₂CO₃ không bền dễ bị phân huỷ thanh CO₂ và H₂O nên khi đun nóng dung dịch thu được se làm quỳ tím từ đỏ chuyển sang tím.

-HS: Viết PTHH sảy ra:

CO₂ + H₂O→ H₂CO₃

-HS: Tác dụng với dung dịch bazơ, oxit bazơ..

-HS: Viết PTHH xảy ra.

-HS: Nêu các ứng dụng của CO₂ như SGK.

I. Cacbonoxit:

– Công thức phân tử: CO

– Phân tử khối: 28

1. Tính chất vật lí

– Chất khí không màu, không mùi, ít tan trong nước, hơi nhẹ hơn không khí, rất độc

2. Tính chất hoá học

a. CO là oxit trung tính:

Ở điều kiện thường, CO không phản ứng với nước, kiềm, axit

b. CO là chất khử:

CO + CuO

Cu + CO₂

CO + O₂ CO₂

3 Ứng dụng: (SGK)

II. Cacbonđioxit

– Công thức phân tử:CO₂

– Phân tử khối bằng 44

1. Tính chất vật lí

CO₂ là chất khí không màu, không mùi, nặng hơn không khí, không duy trì sự sống và sự cháy

2. Tính chất hoá học

a. Tác dụng với nước

CO₂ + H₂O →H₂CO₃

b. Tác dung với dung dịch bazơ

CO₂+NaOH→NaHCO₃

CO₂ + 2NaOH →Na₂CO₃ + H₂O

c. Tác dụng với oxit bazơ

CO₂ + CaO → CaCO₃

3. Ứng dụng:

(SGK)

– GV: Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và nêu trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí của axit cacbonic.

– GV: Nhận xét và chốt nội dung.

– GV thông báo: Khi cho quì tím vào dd H₂CO₃ thì qùy tím chuyển thành màu đỏ nhạt và đun nóng dung dịch thì chuyển trở lại màu tím.

– GV: Vậy từ đó rút ra được nhận xét gì về tính chất hóa học của dung dịch H₂CO₃.

– GV: Nhận xét và hoàn chỉnh.

– GV thông báo: Có 2 loại muối cacbonat là muối cacbonat trung hoà và cacbonat axit. Yêu cầu HS nêu 1 số ví dụ về muối cacbonat và gọi tên.

( Phụ đạo HS yếu kém ).

– GV: Nhận xét và kết luận.

– GV: Hướng dẫn HS tra bảng tính tan SGK/ 170 để tìm hiểu về tính tan của muối cacbonat.

– GV: Nhận xét và kết luận.

– GV: Dựa vào tính chất chung của muối,em hãy cho biết muối cacbonat có những tính chất hoá học gì? ( Phụ đạo HS yếu kém ).

– GV: Hướng dẫn HS làm TN kiểm chứng tính chất hóa học của muối cacbonat:

+ NaHCO₃, Na₂CO₃ + dd HCl.

+ K₂CO₃ + dd Ca(OH)₂.

+ Na₂CO₃ + dd CaCl₂.

– GV: Yêu cầu HS viết các PTHH xảy ra. ( Phụ đạo HS yếu kém ).

– GV thông báo:Ngoài tính chất chung thì muối cacbonat còn bị nhiệt phân huỷ. Ví dụ:

Ca(HCO₂)₂CaCO₃+ H₂O + CO₂

– GV: Yêu cầu HS nêu ứng dụng của muối cacbonat.

– GV: Yêu cầu HS quan sát hình 3.17 nêu lên chu trình của cacbon trong tự nhiên.

– GV: Giới thiệu chu trình của Cacbon trong tự nhiên thể hiện trong hình 3.17

– HS: Tìm hiểu trong SGK và trả lời về tính chất, trạng thái của axit cacbonic.

– HS: Ghi bài vào vở.

– HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

– HS: Rút ra kết luận về tính chất hóa học của H₂CO₃.

– HS: Ghi bài vào vở.

– HS: Lắng nghe và lấy ví dụ:

Na₂CO₃:Natri cacbonat

NaHCO₃:Natri hidrocacbonat

– HS: Ghi nhớ.

– HS: Dựa vào bảng tính tan SGK/170 nêu tính tan của muối cacbonat.

– HS: Nhận xét và bổ sung

– HS: Dự đoán tính chất hóa học của muối cacbonat.

– HS: Làm TN theo hướng dẫn của GV, quan sát nêu hiện tượng và rút ra nhận xét.

– HS: Viết PTHH xảy ra.

– HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

– GV: Dựa vào SGK nêu ứng dụng của muối cacbonat

– HS: Quan sát tranh vẽ H3.17 thảo luận nhóm nêu lên chu trình cacbon trong tự nhiên.

– HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

I. AXIT CACBONIC (H₂CO₃)

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí:

– Nước có hoà tan khí CO₂ tạo thành dung dịch H₂CO₃.

– Khi bị đun nóng khí CO₂ bay ra khỏi dung dịch H₂CO₃

2. Tính chất hoá học

– H₂CO₃ là một axit yếu, làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ nhạt.

– H₂CO₃ là một axit không bền:

H₂CO₃CO₂ + H₂O

2. Tính chất

a. Tính tan

– Đa số các muối cacbonat không tan trong nước, trừ muối: Na₂CO₃, K₂CO₃….

– Hầu hết các muối hidrocacbonat đều tan trong nước

b. Tính chất hoá học

+ Tác dụng với axit :

NaHCO₃+HCl

NaCl+H₂O+CO₂

Na₂CO₃+2HCl

2NaCl+H₂O + CO₂

+ Tác dụng với dd bazơ :

K₂CO₃+Ca(OH)₂

2KOH + CaCO₃

NaHCO₃ + NaOH

Na₂CO₃+ H₂O

+ Tác dụng với dd muối:

Na₂CO₃ + CaCl₂

CaCO₃ + 2NaCl

+ Muối cacbonat bị nhiệt phân huỷ

2NaHCO₃

Na₂CO₃+H₂O +CO₂

Ca(HCO₃)₂

CaCO₃+H₂O +CO₂ CaCO₃

CaO + CO₂

3. Ứng dụng: (SGK)