Hôm nay, chúng tôi muốn giới thiệu đến tất cả các bạn dàn ý chi tiết và một số bài văn mẫu lớp 10: Phân tích nỗi đau của Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên, đây là tài liệu đã được đội ngũ của Download.vn tổng hợp và đăng tải tại đây.
Bạn đang đọc: Phân tích nỗi đau của Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên (Dàn ý + 2 mẫu)
Với tài liệu này, thì các bạn học sinh có thể hiểu hơn về nội dung của tác phẩm Trao duyên, cũng như củng cố lại kiến thức Ngữ văn lớp 10 của mình. Sau đây chúng tôi xin mời quý thầy cô và các bạn cùng tham khảo tài liệu phân tích nỗi đau của Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên.
Bài văn mẫu lớp 10: Phân tích nỗi đau của Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên
Dàn ý phân tích Nỗi đau của Thúy Kiều
I. Mở bài:
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Du (vị trí trong nền văn học), tác phẩm Truyện Kiều (giá trị đặc sắc), đoạn trích trao duyên (vị trí và nội dung đoạn trích).
– Khái quát về nỗi đau của Kiều trong đoạn trích Trao duyên: Đó là những bi kịch đầy đau đớn của một kiếp tài hoa bạc mệnh. Qua đó thể hiện tấm lòng đồng cảm, xót thương của tác giả.
II. Thân bài:
1. Nỗi đau phải chọn lựa giữa tình và hiếu.
– Kiều kể về mối tình mặn nồng cùng chàng Kim:
+ Thời gian: “Khi ngày…khi đêm’: Sự gắn bó mặn nồng của Kim và Kiều
+ Hành động: “ Quạt ước, chén thề”: Gợi những kỉ niệm đẹp, những lời hẹn ước của hai người
– “Sóng gió bất kì”: Kiều nhắc đến cơn sóng gió, tai biến của gia đình.
– Thúy Kiều phải đứng giữa hai lựa chọn: Tình và hiếu, cuối cùng Kiều đã chọn chữ Hiếu và hi sinh chữ tình.
→ Mối tình Kim – Kiều là mối tình nồng thắm nhưng mong manh, dang dở và đầy bất hạnh. Phải hi sinh chữ tình Kiều vô cùng đau đớn, xót xa.
2. Nỗi đau phải trao đi duyên tình.
a. Lời lẽ và hành động trao duyên của Kiều
– Lời lẽ:
+ “Cậy”: trông mong tin tưởng, mang âm điệu nặng nề gợi sự đau đớn khó nói
+ “Chịu”:sắc điệu cầu khẩn van xin.
– Hành động: “Lạy, thưa” thể hiện sự thay đổi ngôi thức bậc, khẩn khoản vì đó là việc nhờ cậy cực kì quan trọng
→ Lời lẽ và hành động khẩn khoản, trang trọng vì Kiều biết hành động trao duyên của mình có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời Vân.
b. Lí lẽ trao duyên:
– Kiều nhắc đến tuổi trẻ của Vân, nhắc đến tình máu mủ, và cả cái chết
→ Những lí lẽ vô cùng sắc sảo đầy lí trí, thuyết phục em bằng cả lí lẽ và tình cảm khiến Vân không thể từ chối
→ Kiều đang cố gồng mình làm chủ cảm xúc dù đang vô cùng đau đớn.
c. Kiều trao kỉ vật cho em.
– Kỉ vật: Chiếc vành, bức tờ mây
→ Kỉ vật đơn sơ mà thiêng liêng, gợi quá khứ hạnh phúc.
→ Kiều đau đớn khi nhớ lại mối tình đẹp của mình
– Cách nói: “Duyên này thì giữ – vật này của chung”: Sự giằng xé, mâu thuẫn trong tâm trạng Kiều.
→ Kiều đau đớn, dằn vặt tột cùng khi trao đi kỉ vật tình yêu. Khi lí trí không thể là chủ, nàng đã quyết giữ lại tình yêu mà chỉ trao duyên số.
d. Kiều dặn dò em.
– Từ ngữ chỉ cái chết: lò hương, hiu hiu gió, hồn, nát thân bồ liễu, dạ đài, người thác oan,
→ Dự cảm không lành về tương lai, sự tuyệt vọng tột cùng.
⇒ Còn gì đau đớn hơn khi Kiều phải đi trao duyên trong khi trong lòng còn yêu rất nhiều. Đó là bi kịch lớn trong tình yêu.
⇒ Người mà Kiều trao duyên lại chính là em gái của mình vì đó là người mà Kiều tin tưởng nhất, nhưng nó lại khiến nỗi đau của Kiều lớn hơn vì nàng lo lắng cho tương lai của Vân rồi đây sẽ ra sao.
3. Nỗi đau trước cuộc đời dang dở, đổ vỡ, lênh đênh, lỡ làng
– Sử dụng một loạt các thành ngữ.
+ “Trâm gẫy gương tan”: Chỉ sự đổ vỡ
+ “Tơ duyên ngắn ngủi”: Tình duyên mong manh, dễ vỡ, dễ đổ nát
+ “Phận bạc như vôi”: Số phận hẩm hiu, bạc bẽo
+ “Nước chảy hoa trôi lỡ làng”: Sự lênh đênh, trôi nổi, lỡ làng
→ Hình ảnh gợi tả số phận đầy đau khổ, dở dang, bạc bẽo, lênh đênh trôi nổi.
– Nguyễn Du đã mở ra hai chiều thời gian hiện tại và quá khứ. Quá khứ thì “muôn vàn ái ân” đầy hạnh phúc trong khi ấy hiện tại thì đầy đau khổ, lỡ làng và bạc bẽo.
→ Sự đối lập nhấn mạnh, khắc sâu bi kịch, nỗi đau của Kiều, càng nuối tiếc quá khứ đẹp đẽ bao nhiêu thì thực tại càng bẽ bàng, hụt hẫng bấy nhiêu.
⇒ Thực tại cuộc đời đầy nhiệt ngã đầy đau đớn, tủi hờn của Thúy Kiều. Chính Kiều là người nhận thức được rõ nhất về cuộc đời mình, vì thế nỗi đau càng thêm xót xa.
III. Kết bài:
– Khái quát lại những nội đau của Kiều trong đoạn trích
– Thể hiện suy nghĩ của bản thân: Xót thương, đồng cảm, chia sẻ với những nỗi đau của Kiều.
Phân tích Nỗi đau của Thúy Kiều – Mẫu 1
Nguyễn Du là nhà thơ kiệt xuất của văn học Việt Nam. Tên tuổi của ông còn được liệt vào hàng các nhà thơ lớn của thế giới, của nhân loại. Là người tài cao học rộng, ông để lại nhiều tác phẩm văn chương bằng chữ Hán và chữ Nôm. Đọc văn chương của Nguyễn Du, dù là chữ Hán hay chữ Nôm ta đều thấy ông “có con mắt trông thấu sáu cõi, có tấm lòng nghĩ tới muôn đời”. Tác phẩm của ôag là bức tranh hiện thực mang sức mạnh tố cáo chế độ phong kiến. Ở đó ông dựng lên những kiếp người đau khổ, những nhân phẩm bị đày đọa. Cũng từ đó, tác phẩm của ông toát lên một tấm lòng nhân ái bao la, hiện thân của một tinh thần nhân đạo sâu sắc. Ông thông cảm với nỗi đau oan nghiệt của mọi kiếp người, đặc biệt của những con người tài hoa, đức độ những con người bị xã hội phong kiến giày xéo.
Truyện Kiều là tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, và cũng là kiệt tác số một của văn học nước nhà. Thuý Kiều – nhân vật trung tâm của truyện được sáng tạo từ cảm hứng nhân đạo sâu sắc, đẹp đẽ, đẹp cả về hình thức, đẹp cả về tinh thần. Nhưng Kiều cũng là nạn nhân, là hiện thân nỗi đau của những con người tài hoa, đức hạnh, có phẩm giá bị xã hội phong kiến chà đạp một cách thô bạo.
Trao duyên cũng là một trong những nỗi đau đó của Kiều. Đây cũng là nỗi đau đặc biệt vì trong nỗi đau này Kiều phải tự mình dứt bỏ giấc mơ hạnh phúc riêng tư. Bởi vì cảnh trao duyên diễn ra sau khi Kiều đã quyết định “bán mình chuộc cha”: Kiều không còn là người tự do nữa, Kiều đã thuộc về người khác, bị cột chặt vào người khác bởi “vàng ngoài bốn trăm”. Trong hoàn cảnh đó Kiều không thể ôm theo mối tình Kim Trọng, càng không thể bán nó cho ai, Kiều đành trao duyên trong đớn đau để “lời thề” được toàn vẹn thuỷ chung.
Cuộc trao duyẽn diễn ra trong khoảng dừng ngắn ngủi giữa hai lần khóc. Lần đầu:
Một mình nàng, ngọn đèn khuya
Áo đầm giọt tủi, tóc se mái sầu
Một mình – một ngọn đèn leo lét làm cho đêm khuya lại càng khuya hơn, làm cho đêm đen lại càng sâu thẳm hơn. Nỗi buồn càng buồn hơn. Nỗi đau càng đau hơn và sự tủi phận cũng lớn hơn. Nhưng Kiều không dám khóc to vì sợ gia đình chưa bình tâm sau tai hoạ và vì chưa nói được, chưa trao lại được mối tình sâu nặng vẫn giấu kín bấy lâu nay.
Lần khóc thứ hai:
Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây.
Lần này thì Kiều khóc to, khóc cho sự oan uổng, oan nghiệt, bởi vì từ đây Kiều đã mất tất cả.
Khóc là một trạng thái biểu cảm của con người. Có thể người ta khóc khi vui đó là những giọt nước mắt sung sướng. Nhưng nói chung phần lớn người ta khóc vì buồn, vì tủi, vì đau đớn, xót xa hay vì một sự hoà cảm nào đó. Trước khi trao duyên, Kiều cũng đã có ba lần khóc. Lần đầu tiên vào tiết thanh minh, trong khung cành “Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”. Ở đó Kiều đã “đầm đầm châu sa”, khóc thương cho một Đạm Tiên tài hoa mà mệnh bạc. Đây là tiếng khóc bật ra một sự đồng cảm, của một sự tri kỷ tri âm nào đó. Đồng thời nó cũng là thái độ đánh giá của Kiều đối với Đạm Tiên: một sự cảm thông sâu sắc. Nó không phải là giả dối, không phải là nước mắt cá sấu. Ở đây Kiều khóc cho con người, khóc cho đồng loại, khóc cho một nửa thế giới nhân quần. Do đó lời than tiếp đó mang ý nghĩa khái quát rất cao: “Đau đớn thay phận đàn bà”. Xét về mật âm thanh các từ “đau đớn thay”, là nhịp vận động đi lên, rồi từ “phận” với thanh nặng tạo ra cảm giác rơi tõm xuống, tạo ra cảm giác chìm lấp, mất hút một khoảng không vắng lặng, để rồi hai thanh huyền ở từ đàn bà tạo ra cảm giác về sự cộng hưởng, sự lan tỏa của âm thanh. Từ đó giá trị của thời than được nhân lên trùng trùng lớp lớp.
Tiếp đó, lần khóc thứ hai là tiếng khóc của Kiều hốt hoảng trong đêm:
Giọng Kiều rền rĩ trướng loan
Nhà huyên chợt tỉnh hỏi cơn cớ gì.
Tiếng khóc ở đây bật lên thành lời như là một tiếng vang báo động, báo trước sự bình yên của gia đình sắp bị phá vỡ, tai họa sắp đổ ập xuống gia đình và bản thân Kiều: Cứ trong mộng triệu mà suy Thân con thôi có ra gì mai sau.
Sự cảm nhận bằng trực giác về số phận bi thảm của cuộc đời Kiều được Nguyễn Đu tái hiện bằng thủ pháp giấc mơ, một yếu tố kì ảo đóng vai trò yếu tố nghệ thuật tiên tri dự báo và vận động của cốt truyện. Sự cảm nhận đó sẽ được nhận thức để biến thành hành động. Tiếng khóc ở đây là Kiều khóc cho chính mình.
Khi tai họa đã ập xuống gia đình, Kiều đã phải “bán mình chuộc cha” thì tiếng khóc cũng xuất hiện. Tiếng khóc ở đây không thành tiếng, thành lời mà nước mắt thì không thể nào ngăn được và nỗi đau là vô cùng lớn lao:
Nổi mình thêm tức nổi nhà
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng.
Sự so sánh ở đây thật là tài tình: “thềm” thì bất động mà “lệ” thì tuôn trào cứ “một bước” thì lại “mấy hàng” lệ rơi. Tiếng khóc ở đây là tiếng khóc cho đời, bởi đời đen bạc quá. Cái đen bạc đã đặt Kiều vào một bài toán phải cân nhắc giữa nghĩa và tình, mà vốn liếng để giải quyết chỉ có duy nhất là sắc và tài. Giá trị nhân phẩm con người trở thành hàng hóa. Trong xã hội phong kiến được mệnh danh là “Bốn phương phang lặng hai kinh vững vàng” đó có những oan trái tày trời, mà để cứu người cha, Kiều đã phải bán giá trị nhân phẩm, phải tự thù tiêu mình đi. Tiếng khóc cho đời mang sức mạnh tố cáo lớn lao.
Công cha nghĩa mẹ đã được đáp đền, có mối tình với chàng Kim thì sao? Mối tình đó cũng đẹp lắm chứ. Nó trong trắng, cao cả và thiêng liêng. Nó là sự giao hòa của cái đẹp “trai tài gái sắc”, cái đẹp vũ trụ đồng điệu. Kiều rất hiểu và càng đau khổ hơn khi cảm nhận rằng Kiều là người có lỗi: “Vì ta khăng khít cho người dởdang”. Trong đau đớn mất mát của gia đình, của bản thân, Kiều vẫn thương xót cho người khác hơn là thương mình. Quên mình và thương người, đó là phẩm giá đặc biệt của Kiều và cũng là phẩm giá của con người Việt Nam nói chung. Nỗi đau được nhàn lên trở thành nỗi đau đặc biệt, nỗi đau kèm mặc cảm có lỗi. Và cũng chỉ nghĩ đến người khác, nên Kiều đã tìm cách trao duyên – giải pháp đền bù – để an ủi cho người tình chung của mình.
“Một mình nàng ngọn đèn khuya”, càng ngồi càng nghĩ, càng buồn càng tê tái. Đến khi Thuý Vân tỉnh giấc và với lời an ủi rất nhân hậu:
Cơ trời dâu bể đa đoan
Cả nhà để chị riêng oan một mình.
Giải pháp đền bù mới được hé ra. Kiều mới nghĩ đến việc trao duyên, trao lại mối tình đầu thơ mộng đẹp đẽ cho em mình. Kiều ngùng khóc và giãi bày với ý nguyện:
Rằng: lòng đương thổn thức đây
Tơ duyên còn vướng mối này chưa xong
Kiều thừa nhận mình đã khóc, nhưng không phải khóc vì “bán mình chuộc cha” cứu thoát cho cả nhà mà vì còn “vướng” mối “tơ duyên”, “vướng” thôi. Một mức độ nhẹ nhàng vừa phải. Khi bị vướng người ta có thể phá bỏ, dứt bỏ, bởi vì chưa có sự ràng buộc gì về pháp lí. Nhưng ở Kiều chữ “tín” là trọng, lời thề là thiêng liêng. Kiều không dứt bỏ mà tìm cách “gỡ ra” cho nguyên vẹn. Hơn nữa cái gỡ là “tơ duyên”, vô hình mà hữu hình và đòi hỏi phải nguyên vẹn. Cách nghĩ và hành động như vậy hoàn toàn phù hợp với đặc điểm tâm lí nhân ái của Kiều. “Vướng” cũng là đầu mối duy nhất còn lại, giữ Kiều với gia đình, với hạnh phúc, với quá khứ êm đềm đẹp đẽ. Gỡ nó đi thì Kiều mất tất cả mọi quan hệ tốt đẹp đó. Đây là nỗi đau tiềm ẩn ở Kiều.
Hở môi ra cũng thẹn thùng
Để lòng thì lại phụ lòng với ai.
Một nỗi lòng được giải bày. Nó vừa là sự thổ lộ nỗi niềm riêng tư kín đáo, vừa là rào đón. Thổ lộ mà lại “thẹn thùng” là vì trong xã hội phong kiến quan niệm “nam nữ thụ thụ bất thân”, “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” ngự trị thời đại. Đó cũng là hiện thực của thời đại. Thổ lộ còn có ý nghĩa là giãi bày, vì đây là trách nhiệm của Kiều. Kiều không thể mang mối tình đó đi được, Kiều không có quyền mang theo một cái riêng tư, vướng bận vì Kiều đã bị bán. Kiều đã mất quyền làm chủ bản thân. Không nói ra, song Kiều băn khoăn như là người có lỗi và Kiều cũng tự nhận lỗi, muốn làm điều gì để khỏi “phụ lòng với ai”. Nét đẹp cao cả của Kiều là chỗ đó.
Song liệu Thuý Vân có nhận lời không? Con người ta cũng có lòng tự trọng. Vì thế Kiều phải rào đón. Sự rào đón này tạo ra sự chú ý quan tâm của Vân, lôi cuốn Vân vào cuộc, để từ đó kích thích tấm lòng nhân hậu của Vân, tạo ra sự cảm thông sâu sắc của hai chị em trong hoàn cảnh đặc biệt này.
Cách đặt vấn đề của Kiều cũng khéo léo, sự khéo léo thật bình tĩnh:
Cậy em, em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.
Nghĩa là chuyện thì còn dài, nếu Vân chịu nghe thì Kiều xin được lạy đã rồi mới “thưa” chuyện. “Thưa” là chuyện nghiêm túc. Trước sự hi sinh cao cả của Kiều, trước tấm lòng nhân hậu của Kiều, Thuý Vân cũng hiểu được chuyện đang vướng là “tơ duyên”, là chuyện tình, nhưng để nghe chuyện tình đó thì phải nhận “lạy” đã. “Lạy” là một hành vi mang tính chất tôn giáo đã góp phần làm thiêng liêng hóa vấn đề.
Lời đề nghị của Kiều bao hàm tính điều kiện, tính ràng buộc trong đó. Câu chuyện tình Kim – Kiều không bó hẹp nữa mà nó trở thành tình nghĩa. Kiều lấy nghĩa để đáp lại tình Kim và hi vọng Vân sẽ lấy nghĩa để đáp đền tình chị: “Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em”.
Tiếp đó Kiều kể lại vắn tắt:
Kể từ khi gặp chàng Kim
Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề.
Ba từ “khi” chỉ ba trạng thái nhưng đều là các hành động diễn ra liên tiếp, không đứt quãng. “Ngày” và “đêm” nối tiếp làm cho thời gian liền mạch. Tất cả quy tụ lại vào hai chữ “ước” và “thề”. Nhưng bài toán “Sự đâu sóng gió bất kỳ” chỉ có một đáp số: “Hiếu tình khôn lẽ hai bê vẹn han.
Lời bàn như thế là thấu đáo, hoàn cảnh của Kiều không cho phép Kiều thực hiện cả hiếu cả tình. Kiều rất ý thức về điều đó. Một câu hỏi lớn được đặt ra để nâng cao nhận thức cho Thuý Vân, để Kiều bàn bạc với Thuý Vân.
Ngày xuân em hãy còn dài
Đối lập với “dài” là “ngắn”. Xuân em thì “dài” mà xuân chị thì “ngắn”, thậm chí ngắn tới mức không còn nữa để mà so sánh. Trong thâm tâm, Kiều cũng xác định mình không còn tuổi xuân nữa, mùa xuân cuộc đời Kiều đã chấm dứt từ khi nàng quyết bán mình chuộc cha. Cuộc đời Kiều, về tinh thần đã chấm dứt. Chiều sâu của nỗi đau hiện lên. Kiều van lạy, kêu gọi Vân hãy vì sự mất mát đó của Kiều vì đó cũng là máu chảy ruột mềm, để mà: “Xót tình máu mủ thay lời nước non”. Xót có nghĩa là phải chịu một nỗi đau đồng cảm, người ngoài cuộc không có được nỗi đau mất mát này. Xót chỉ được tạo ra bởi tình máu mủ thì nỗi đau mới thấm thìa và tính trách nhiệm của Vân mới cao. Vân phải chia sẻ nỗi đau đó.
Nói được cái cần nói, đặt được lời trao duyên rồi, Kiều đề cập ngay đến cái chết:
Chị dù thịt nát xương mòn
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.
Bởi vì lời thế trước vong linh người chết bao giờ cũng thiêng liêng cao cả, đầy danh dự và trách nhiệm. Giữ lời hứa với người đã khuất cũng vậy. Nhận lời trao duyên của Kiều, Vân phải thực hiện trách nhiệm của người sống để đền đáp nghĩa đối với “người chết”.
Trong tình yêu, ngoài lời nói còn kỉ vật. Cuộc gặp gỡ thề thốt giữa Kim – Kiều, Vân đâu có biết. Vì vậy phải có kỉ vật để làm bằng: “Chiếc thoa với bức tờ mây”, Kiều đã trao lại và dặn em:
Duyên này thì giữ vật này của chung
“Tờ mây” cam kết cho duyên lành và giữ cho duyên khỏi tan vỡ, còn “chiếc thoa” thì là “của chung”, bởi lẽ mỗi khi nhớ chàng Kim, Kiều cũng đã từng phải giở nó ra. Trao kỉ vật xong, Kiều lại nói đến cái chết:
Dù em nên vợ nên chồng
Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên.
Nỗi đau được đẩy lên bằng chính sự tự ý thức của Kiều, Kiều tự ví mình là “người mệnh bạc”, để rồi sau này khi Vân đau xót vì “người mệnh bạc”, Vân sẽ giữ gìn “duyên” tốt hơn. Kiều cũng đã ngầm lo cho hạnh phúc của chàng Kim nữa.
Các kỉ vật như “chiếc thoa”, “bức tờ mây” là kỉ vật mang tính pháp lí, mang tính ràng buộc, nhưng chưa phải là kỉ vật của tình cảm. Kiều phải nghĩ tới lúc Kim Trọng thấy lại “chiếc thoa” và “bức tờ mây” mà vẫn không chịu lấy Thúy Vân thì sao? Kiều đã đưa cho em các kỉ vật của tình cảm – các kỉ vật gắn liền với cảm giác tâm linh – để giải quyết vấn đề đó:
Mất người còn chút của tin
Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa.
Đây là các kỉ vật của sự gắn kết, của sự thiêng liêng hoá các mức độ của tình cảm: “phím đàn” đã tạo ra sự hoà quyện âm thanh giữa đất và trời giữa nam và nữ, là tiếng lòng giãi bày, là tâm tư được nói hộ, còn “mảnh hương” gắn với sự thề nguyền từ hai con tim đồng điệu. Ở đó “thiên nhân hợp nhất”. Cái đau lại hiện lên khi kỉ niệm lại hiện về. Và cái chết lại xuất hiện bằng một viễn cảnh mà Kiều tự vẽ cho mình:
Mai sau dù có bao giờ
Đốt lò hương ấy so tơ phím này.
Trông ra ngọn cỏ lá cây
Thấy hiu hiu gió thì hay chị về.
Hồn còn mang nặng lời thề
Nát thân bồ liễu đền nghi trúc mai.
Cái đau thể hiện khát vọng hướng về cái đẹp, cái hạnh phúc, hướng tới khát vọng về sự bình an trong cuộc sống gia đình, ý thức được điều đó bao nhiêu, nỗi đau của Kiều càng lớn bấy nhiêu:
Dạ đài khuất mặt cách lời
Rưới xin giọt nước cho người thác oan.
Vì “sóng gió bất kì” nên Kiều phải “thịt nát xuơng mòn” phải trở thành “người mệnh bạc” nhưng Kiều dứt khoát khẳng định mình là “người thác oan”. Đó là nỗi oan mà “Oan này có một kêu trời nhưng xa”. Nỗi đau được nhận thức và được nhân lên gấp bội. Và thời gian không còn ủng hộ Kiều nữa, thời gian lúc này đã gấp gáp lắm rồi:
Bây giờ trâm gãy gương tan
Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân!
Từ “bây giờ” có một sức mạnh đặc biệt. Nó đặt dấu chấm hết cho mọi quan hệ, liên hệ của Kiều vói quá khứ, trả lại Kiều trong hiện tại phũ phàng. Tất cả đều đã “gãy” và “tan”, đều không cứu vãn được nữa. “Gãy” và “tan” tăng thêm sức mạnh cho sự phũ phàng, cho sự oan nghiệt trút lên đời Kiều. Ba lần trao: một lần trao lời, hai lần trao kỉ vật đều được kèm theo liền ba hình ảnh của cái chết, của bóng tối, của cái ác. Kiều đau cả thể xác, Kiều đau cả tinh thần.
Nước mắt lại rào ra cùng với những lời thổn thức, xót xa, bởi đấy cũng là lời vĩnh biệt:
Trăm nghìn gửi lạy tình quân
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi!
Phận sao phận bạc như vôi
Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng.
“Tơ duyên ngắn ngủi”, Kiều không muốn dứt bỏ, cắt xé nó, nhưng Kiều cũng đã không làm thế nào để giữ được. Sức mạnh tố cáo lại bật ra. Và không nén được, nỗi đau lại bùng lên với tiếng khóc xé ruốt:
Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây.
Tiếng khóc như là tiếng thét căm hờn kết án một xã hội phong kiến tàn ác. Nó bật ra từ một nỗi đau thê thảm của một con người tài hoa nhưng bị vùi dập.
Cảnh trao duyên diễn ra trọn vẹn giữa hai lần khóc, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, khoảnh khắc chuyển đổi cuộc đời của Kiều, của Vân, của Kim Trọng trong “cuộc bể dâu”. Cuộc trao duyên như một lời trăng trối của người sắp chết nói lại với người đang sống là lời tố cáo đanh thép vạch trần xã hội phong kiến xấu xa tàn ác. Thực hiện việc trao duyên, Kiều đã nuôi hi vọng đền đáp nghĩa tình cho Kim Trọng. Ởđây, ngoài nỗi đau của Kiều còn có nỗi đau mất mát, tổn thất không bù đắp được của Kim Trọng, mặc dù chàng Kim vắng mặt ở đây. Nỗi đau của chàng Kim hòa quyện trong nỗi đau của Kiều và Kiều là người hiểu hơn ai hết nỗi đau mất mát đó. Thuý Vân cũng có nỗi đau riêng, nỗi đau đồng cảm đó rất đáng quý trọng vì nó là chất keo gắn kết mối quan hệ gia đình, xã hội. Ba nỗi đau quyện lại thành một nỗi đau chung của con người trong cuộc đời “dâu bể”. Đó cũng chính là sự thể hiện tài hoa nghệ thuật Nguyễn Du. Vì ở đây, bên cạnh cái đẹp của Kiều, cũng nổi bật lên cái đẹp của Vân, chấp nhận thay chị để kết duyên với người yêu của chị, là một hành động đạo đức đẹp đẽ, cái đẹp toát lên từ sự cưu mang nhân hậu, từ sự quên tình vì nghĩa cả lớn lao, hào hiệp. Vừa tái hiện nỗi đau của Kiều, Nguyễn Du vừa thể hiện cách ứng xử hợp lí hợp tinh của Kiều qua một hệ thống từ ngữ cô đọng, giàu sức gợi cảm. Hình ảnh của Kiều trở nên lộng lẫy hơn, đẹp hơn phù hợp với diễn biến tâm lí của nhân vật. Từ “bán mình” đến “trao duyên”, các yếu tố nghệ thuật thể hiện qua sức biểu cảm của ngôn ngữ nghệ thuật đã tạo ra sức thuyết phục về một Thuý Kiều “mười phân vẹn mười”.
Nỗi đau của Kiều trong Trao duyên cũng là nỗi đau của nhân phẩm bị chà đạp, của giá trị con người bị giày xéo. Tiếng khóc ở đây là tiếng khóc cho mình, cho người, khóc cho cuộc đời, cho nỗi đau nhân thế. Nhà thơ Tố Hữu đã viết một lời thơ rất xúc động: “Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều”. Dòng lệ đó đòi công bằng và chính nghĩa phải lên tiếng, đòi công lí và tự do phải hành động. Tất cả đều nhằm khẳng định phẩm giá con người.
Phân tích nỗi đau của Thúy Kiều – Mẫu 2
Mở đầu Truyện Kiều Nguyễn Du đã viết: “Trăm năm trong cõi người ta/ Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau” và cả cuộc đời phía sau của nhân vật chính Thúy Kiều chính là những truân chuyên, gập ghềnh nàng gặp trên đường đời. Thúy Kiều đã phải trải qua rất nhiều nỗi đau nhưng có lẽ nỗi đau lớn nhất, khắc dấu đậm nét nhất trong nàng chính là nỗi đau phải trao duyên. Toàn bộ cung bậc cảm xúc và nỗi đau ấy của nàng đã được khắc họa đầy đủ trong đoạn trích: “Trao duyên”.
Gia đình Kiều bị vu vạ, cha và em trai bị bắt, bị đánh đập dã man, nếu không cứu e rằng sẽ nguy hiểm đến tình mạng. Gia đình gặp phải họa lớn, Kiều quyết bán mình chuộc cha. Mã Giám Sinh mua nàng với giá “vàng ngoài bốn trăm” – rẻ mạt so với một quốc sắc thiên hương như nàng. Quê Mã Giám Sinh ở rất xa, khi đi sẽ mất hẳn liên lạc với gia đình. Đêm trước ngày lên đường, Kiều khóc thương sụt sùi, tủi cho phận bạc. Tình thương cho gia đình đã được giải tỏa nhưng lại lỗi hẹn với chàng Kim. Trong lúc khóc than “Thúy Vân ghé đến hỏi han” nàng mới bày tỏ nỗi lòng muốn trao duyên cho em. Hai chữ trao duyên nghe sao mà đau đớn, quặn thắt nhưng Kiều phải dằn lòng mình để có thể nhờ em trả nghĩa cho Kim Trọng.
Kiều hiểu trao duyên là một việc không hề dễ dàng để em nhận lời, bởi vậy ngay từ câu đầu Thúy Kiều đã dùng những từ ngữ hết sức khéo léo để mong thuyết phục em: “Cậy em em có chịu lời/ Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa”. Nàng đặt em vào tình thế không thể từ chối, ngôn ngữ được sử dụng hết sức tinh tế và cẩn trọng, nàng cậy nhờ em gửi gắm vào đó cả sự tin tưởng cả sự hi vọng vô cùng tha thiết. Nhưng liệu nàng Vân có chấp thuận lời đề nghị quá đường đột ấy hay không? Thúy Kiều rất hiểu cho tình thế của em, bởi vậy nàng đã dùng những lí lẽ hết sức sắc sảo để thuyết phục.
Nàng kể chuyện tình của mình hết sức ngắn ngủi: “Kể từ khi gặp chàng Kim/ Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề” đó là những ngày, những kỉ niệm đẹp đẽ, trong sáng nhất với Kiều. Chuyện tình yêu của hai người Vân là người hiểu rất rõ, bởi vậy nàng không nói quá dài dòng. Và rồi đến cảnh gia biến của gia đình: “Sự đâu sóng gió bất kì/ Hiếu bề khôn lẽ hai bề vẹn hai”. Chỉ với bốn câu thơ ngắn ngủi Kiều đã tóm tắt được tình yêu, những giây phút nồng nàn của đôi uyên ương trẻ, đồng thời cũng cho thấy được những biến cố trong gia đình nàng. Nàng quyết “Thà rằng liều một thân con/ Hòa dù giã cánh, lá con xanh cây”, lựa chọn cứu cha và em cùng lúc đó nàng rơi vào bi kịch phụ bạc người mình yêu. “Giữa đường đứt gánh tương tư” tình yêu dang dở, đứt gánh, nàng rơi vào đau khổ tột cùng, và cách giải quyết của nàng: “Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em”. Kim Trọng mối tình đầu thơ dại, đầy ắp những kỉ niệm mà nàng trân trọng lại phải trao cho người khác, nỗi đau đớn ấy nào ai có thể thấu hết. Nỗi đau ấy không chỉ ở phía nàng, mà còn ở cả nàng Vân, bởi Vân vốn không có tình cảm với Kim Trọng, hiểu được điều đó Kiều tiếp tục thuyết phục em:
Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ, thay lời nước non.
Em còn trẻ và có cơ hội hạnh phúc, đồng thời ràng buộc em bằng tình “máu mủ” để Vân không thể trối từ. Nếu Vân nhận lời thì dù nàng có phải thịt nát xương mòn vẫn “ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây”. Kiều luôn có dự cảm những điều không lành sẽ xảy đến với mình, nhưng chỉ cần em nhận lời thì nỗi đau kia cũng phần nào được xoa dịu.
Lời trao duyên đã khó nói thì giây phút trao kỉ vật lại càng làm cho Thúy Kiều thắt lòng hơn nữa. Những món kỉ vật ấy vốn chàng Kim trao cho nàng, là kỉ vật riêng tư mà nàng không muốn trao cho bất cứ ai: chiếc vành, bức tờ mây, phím đàn, mảnh hương nguyền. Mỗi kỉ vật lại gợi nhắc đến một kỉ niệm đẹp đẽ của ngày xưa, lại càng làm cho hiện tại thêm nhói buốt. Trao kỉ vật cũng đồng nghĩa với việc nàng trao duyên cho em, nhưng việc ấy không hề dễ dàng, lí trí bảo nàng hãy trao hết cho em, nhưng tình cảm lại không cho phép làm việc ấy. Hai chữ “của chung” đã diễn tả đầy đủ nhất nỗi đau tột cùng của nàng. Nàng có thể nén nỗi đau mà trao vật kỉ niệm, nhưng thật khó khăn để trao cả duyên tình của mình với Kim Trọng cho em. Dù là ích kỉ, dù là hẹp hòi nhưng lời nói ấy, hành động ấy đã cho thấy tình cảm sâu nặng Thúy Kiều dành cho Kim Trọng.
Nàng quay trở lại với thực tại, bi kịch, đau đớn cùng lúc đổ ập xuống nàng: “Bây giờ trâm gãy gương tan/ Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân/ Trăm nghìn gửi lạy tình quân/ Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi/ Phận sao phận bạc như vôi/ Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng”. Hiện thực chỉ toàn những tan vỡ, đổ nát, tình yêu tan vỡ, số phận bấp bênh như cánh hoa trôi,… tất cả đều cho thấy cuộc đời đau đớn đến cùng cực của Thúy Kiều. Hai câu thơ kết bài như tiếng khóc nấc nghẹn của Thúy Kiều trước thực tại, trước tình yêu:
Ơi Kim Lang! Hỡi Kim Lang
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây
Câu thơ ngắt nhịp 3/3 cùng với các từ cảm thán ôi, hỡi đã cho thấy nỗi đau đớn lên đến đỉnh điểm của nàng, nỗi đau đớn bật thành tiếng khóc nấc nghẹn, để rồi sau đó nỗi đau đã khiến nàng ngất đi: “Cạn lời hồn ngất máu say/ Một hơi lặng ngắt, đôi tay giá đồng”.
Bằng nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật đặc sắc, ngôn từ hàm súc cô đọng Nguyễn Du đã khắc họa thành công nỗi đau đớn, xót xa đến tột cùng khi Kiều phải trao duyên cho em. Đồng thời cũng cho thấy sự cảm thương của nhà văn cho số phận bất hạnh của Thúy Kiều – kiếp hồng nhan bạc mệnh trong xã hội phong kiến.
