Phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến tổng hợp 6 mẫu kèm theo gợi ý cách viết chi tiết nhất. Qua đó giúp cho các em học sinh lớp 11 có thêm nhiều gợi ý tham khảo, trau dồi vốn văn chương của mình, hoàn thiện bài văn khi ôn tập để đạt được kết quả cao trong các bài kiểm tra, bài thi học kì 1.
Bạn đang đọc: Văn mẫu lớp 11: Ý nghĩa cái chết của hai nhân vật Chí Phèo và Bá Kiến
Cái chết của Chí Phèo là một kết cục đầy bi kịch. Nhưng điều quan trọng dẫu bi kịch, thì nhân vật đã tự lựa chọn và tự quyết cho cái chết của chính mình. Cái chết không chỉ mang đến sắc thái bi thảm buồn thương mà trước hết đó là một sự chủ động lựa chọn để bảo toàn giá trị. Vậy dưới đây là 6 bài văn mẫu phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến, mời các bạn cùng theo dõi tại đây.
Phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo siêu hay
Dàn ý phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo
1. Mở bài
Giới thiệu về cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến: Chí Phèo là đại diện tiêu biểu cho những người nông dân cùng khổ bị đẩy vào tấn bi kịch tha hóa về nhân tính. Cuối cùng, khi đã được thức tỉnh về nhân tính, Chí Phèo đã quyết định giết chết Bá Kiến, người đã đẩy mình vào con đường tha hóa và lựa chọn cái chết như cách để tự giải thoát cho bản thân.
2. Thân bài
– “Chí Phèo” kết thúc bằng hai cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến
–> không chỉ là lựa chọn của Nam Cao để khép lại tấn bi kịch của cuộc đời Chí mà nó còn là chi tiết nghệ thuật độc đáo, một cái kết mang nhiều ý nghĩa sâu sắc.
– Quá đau khổ, tuyệt vọng khi con đường trở về làm người lương thiện bị chặn đứng, Chí Phèo đã uống đến hai chai rượu và mang dao đến nhà Thị Nở với ý định “chém chết cả nhà nó”.
– miệng nói đến nhà Thị Nở để trả thù nhưng bước chân của Chí lại đi đến nhà Bá Kiến.
– Lần cuối cùng Chí đến nhà Bá Kiến đã không còn trong trạng thái mơ hồ về nhận thức mà vô cùng tỉnh táo:
- Lời khẳng định rõ ràng “Tao muốn làm người lương thiện”.
- Lời kêu gào đầy đau đớn “Ai cho tao lương thiện”
- Nhận ra không thể trở về với con đường lương thiện được nữa “Tao không thể là người lương thiện nữa”.
– Chí đã vung dao lên, lưỡi dao của Chí đã lấy đi mạng sống của Bá Kiến, và cũng chính lưỡi dao ấy đã lấy đi mạng sống của Chí.
– Ý nghĩa:
- Cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến chính là sự tố cáo quyết liệt, mạnh mẽ nhất đối với xã hội thực dân nửa phong kiến
- Cái chết của Bá Kiến và Chí Phèo còn thể hiện được sự phản kháng của con người dưới đáy xã hội đối với chế độ bóc lột đã đẩy họ đến bước đường cùng.
3. Kết bài
Thông qua cái chết của hai nhân vật Chí Phèo và Bá Kiến, tác giả Nam Cao đã lên án gay gắt chế độ phong kiến đã đày đọa, chà đạp con người, từ đó thể hiện thái độ trân trọng đối với những phần “người” tốt đẹp bên trong những con người dưới đáy xã hội ấy.
…………………
Ý nghĩa cái chết của Chí Phèo
Có thể coi Chí phèo là một kiệt tác văn học của Việt Nam dù tầm vóc của tác phẩm là hết sức khiêm tốn. Cái làm nên sự vĩ đại của tác phẩm này chính là ở chỗ nhà văn đã phát hiện và phản ánh chân thực bản chất thực của cuộc sống và quá trình thay đổi của con người mang tính thời đại. Chí Phèo từ một anh nông dân hiền lành trở thành một con ác quỷ một cách nhanh chóng, đánh mất hết nhân tính, điều mà không ai có thể tưởng tượng nổi. Cái chết của nhân vật Chí Phèo cũng vì thế mang tính quy luật: Hắn không còn đất sống và hắn phải đền tội.
Sống là một hành trình. Và chết cũng là một hành trình. Con người cảm nhận được ý nghĩa của sự sống là bởi không ngừng theo đuổi những ham muốn. Nếu quá trình này dừng lại, con người bị đóng khung trong một thế giới u tối và dần dần bị đồng hóa – đánh mất ý thức chủ thể, đánh mất ý thức hiện sinh. Lúc ấy, con người chỉ còn tồn tại, chứ không còn sống nữa. Đó gọi là chết ngay khi còn sống. một cái chết thật đáng sợ.
Đâu phải đến khi giết Bá Kiến, Chí Phèo tự kết liễu đời mình trong vũng máu thì Chí Phèo mới chết. Hắn đã chết rất nhiều lần trong cuộc đời mình. Những cái chết âm thầm, man rợ, đến chính bản thân hắn cũng không nhận ra.
Từ điểm khởi đầu, mục đích mà Chí Phèo tìm kiếm để thể hiện bản sắc chính là cái ước mơ đầy lương thiện: “Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Ước mơ đó là sự dự phóng để ý thức về cuộc đời của chính mình. Nó vừa là sự “dự phóng có”: tìm kiếm những gì mình thiếu để định nghĩa về chính mình. Nó vừa là sự “dự phóng thông cảm với tha nhân”: trong ước mơ đó là tình yêu là niềm hạnh phúc chưa bao giờ có được, Chí Phèo định nghĩa mình trong niềm hạnh phúc đó.
Khởi đầu tác phẩm, Chí Phèo hiện sinh trong quá trình theo đuổi dự phóng đó, Chí Phèo định nghĩa chính mình ước mơ hạnh phúc gia đình. Dẫu quan niệm hiện sinh cuộc đời là phi lý, thì ta vẫn thấy rằng cái biểu hiện này chân thành, lương thiện, trong sáng và giàu thiện cảm, nó gọi thức khát vọng sâu xa về mái ấm gia đình hằn in trong mỗi con người.
Quá trình theo mục đích sống mà mình lựa chọn của Chí Phèo bị gián đoạn bởi biến cố bị Bá Kiến bỏ vào tù. Khi ra tù, Chí đã lột xác mang hình hài của tên lưu manh côn đồ với những vết xăm trổ. Những dấu hiệu hình xăm, và sau này là những vết sẹo lằn ngang lằn dọc trên khuôn mặt Chí Phèo sau này, chính là sự ấn định biệt danh “Con quỷ dữ làng Vũ Đại” lên Chí và đồng nhất nó với Chí Phèo. Chính mưu chước của Bá Kiến và định kiến của làng Vũ Đại đã đóng khung Chí Phèo trong kiếp đời nô lệ cho ác quỷ.
Chí trở thành “Con quỷ dữ của làng Vũ Đại” một cách vô thức. Chí trở thành một phần của cái “hiện hữu tự thân” im lìm, chỉ là một sự tồn tại như một con vật lạ. “Bây giờ thì hắn đã thành người không tuổi rồi. Ba mươi tám hay ba mươi chín? Bốn mươi hay ngoài bốn mươi? Cái mặt hắn không trẻ cũng không già; nó không còn là mặt người; nó là mặt của con vật lạ, nhìn mặt những con vật có bao giờ biết tuổi?”. Thực sự, Chí Phèo đã chết trong tâm hồn. Cái xác bề ngoài chỉ còn là biểu hiện của bản năng mà thôi.
Đối với Chí Phèo, khoảnh khắc Chí bị ném vào tù chính là khoảnh khắc thế giới mơ ước trong Chí bị phá vỡ hoàn toàn. Anh Chí hiền lành, lương thiện phải chết đi để một tên Chí Phèo lưu manh được sinh ra. Đó là hệ quả của nỗ lực tồn tại trong thế giới tội ác nơi nhà tù thực dân. Nam Cao đã xây dựng hình ảnh Chí Phèo hoàn toàn mất hết nhận thức về sự hiện hữu, say tràn từ cơn say này sang cơn say khác, như một cách thức diễn tả trạng thái hư vô hóa ấy. Khi hệ thống tượng trưng bị sụp đổ, ý thức chủ thể đánh mất. Ý thức chủ thể đánh mất, Chí Phèo không còn sống như một con người. Mọi ý niệm về bản thân đều bị xóa trắng.
Cái chết trong tâm hồn của Chí Phèo chính là việc con người đánh mất tính thiện và trở thành kẻ ác. Chí Phèo thực sự đã đánh mất tính thiện vốn có và đầu hành số phận, trở thành cái ác. Đó là bi kịch của con người bị tước mất tư cách làm người, bị đọa đày vào u mê, lầm lỗi.
Từ cái ngày ấy, thì đối với hắn không còn ngày tháng nữa. Bởi vì từ đấy hắn bao giờ cũng say. Nhưng cơn say của hắn tràn cơn này qua cơn khác, thành một cơn dài, mênh mông, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say, đập đầu rạch mặt chửi bới, dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô tận. Chưa bao giờ hắn tỉnh và có lẽ hắn chưa bao giờ tỉnh táo, để nhớ rằng có hắn ở đời.”
Cuộc gặp gỡ với Thị Nở mang đến một sự thức tỉnh, cùng với sự thức tỉnh là là quá trình hồi sinh thế giới mới trong tâm hồn Chí. Từ một kẻ kí ức cuộc đời bị xóa trắng, ý thức về thời gian trong Chí trở về, và cuối cùng là ý thức về sự hiện hữu của chính mình. Lần đầu tiên hắn nghe được những âm vang của cuộc đời: “Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá. Có tiếng cười nói của những người đàn bà đi chợ về. Tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá, những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy”. Những âm thanh cuộc sống gọi thức phần người trong hắn, buộc hắn phải đối diện, suy nghĩ về cuộc đời mình. Âm thanh cuộc sống cũng gọi thức những xúc cảm trong tâm hồn tưởng như chai sạn của Chí, khiến hắn thốt lên: “Chao ôi buồn!”.
Đó không còn là cái “mơ hồ buồn”, cái “bâng khuâng” của một kẻ vừa tỉnh rượu, mà đó là cái buồn của thân phận, cái buồn của một kẻ nhận ra hoàn cảnh bi đát của mình. Cùng với sự nhận thức hiện tại, những kí ức quá khứ của hắn cũng trở về. Hắn nhớ về ước mơ bình dị mà chân thành trước đây: “Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ.
Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Ước mơ bình dị ấy chính là dấu hiệu của bản chất lương thiện hồi sinh. Từ đó, hắn nhận ra thực tại bi đát của mình: “Tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc”, “Hắn đã tới cái dốc bên kia cuộc đời”.Và hắn thấy được cả viễn cảnh tương lai u ám: “Chí Phèo hình như đã trông trước thấy tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Ý thức hoàn toàn trở về.
Ở đây, Nam Cao đã sử dụng nghệ thuật miêu tả tâm lý đặc sắc, đã khám phá ra được những biến chuyển nhỏ nhất trong tâm hồn Chí Phèo. Nếu trước đây, Chí Phèo sống triền miên trong cơn say, hiện tại vô cảm, quá khứ lãng quên, tương lai bất định; thì giờ đây ý thức và bản chất lương thiện trở lại cũng theo một trình tự tâm lý rất chặt chẽ: từ tỉnh rượu đến tỉnh ngộ, từ cảm xúc đến ý thức, từ nhận thức quá khứ đến nhận thức thực tại và nhận thức tương lai. Bằng tình yêu thương, bằng lòng tốt hiếm hoi duy nhất ở làng Vũ Đại, Thị Nở đã giúp xây dựng lại thế giới biểu tượng trong tâm hồn Chí.
Sự kiện thị Nở cự tuyệt, do đó, chính là yếu tố vượt ngưỡng một lần nữa làm sụp đổ thế giới biểu tượng trong Chí, dẫn đến cái chết của nhân vật Chí Phèo. Khát vọng của Chí Phèo và mối tình của anh với Thị Nở bị bà cô Thị Nở, nhân danh làng Vũ Đại và những định kiến trong xã hội cự tuyệt. Thế giới biểu tượng vừa hồi sinh nay vỡ vụn ngay trước mắt Chí. Không còn gì. Bị Thị Nở từ chối, Chí Phèo thất vọng và đau đớn: “Hắn nghĩ ngợi tí rồi hình như hiểu”, “hắn bỗng nhiên ngẩn người”, “thoáng một cái hắn như hít lấy hơi cháo hành” rồi “ngẩn mặt không nói gì”. Chí Phèo chạy theo nắm tay Thị Nở như là nỗ lực cuối cùng để níu Thị Nở ở lại, nhưng vô vọng. Cùng với sự dứt khoát của thị nở, tình yêu, hạnh phúc, niềm hy vọng của Chí Phèo cũng bị cự tuyệt. Cánh cửa trở lại làm người sập xuống ngỡ ngàng và đau đớn ngay trong khoảnh khắc nhân tính trở về trong Chí Phèo.
Trước tình cảnh bi đát đó, trong Chí chỉ còn lại nỗi phẫn uất và tuyệt vọng. Chí về nhà uống rượu, “phải uống thật say”, “phải uống thêm chai nữa”. “rồi lại uống”, “rồi lại uống” như để chạy trốn chính mình và chạy trốn hiện thực.Nhưng “càng uống càng tỉnh ra”, “Tỉnh ra, chao ôi buồn” . Khi nhân tính trở về, hắn không còn có thể triền miên trong cơn say để quay về kiếp thú vật được nữa, hơi rượu không giúp hắn trốn tránh thực tại, mà trái lại, bắt hắn nhìn thẳng vào bi kịch và nỗi đau. Hơi cháo hành lại hiện về như một ám ảnh, như một nhát dao khắc sâu thêm nỗi đau của hắn.Chính vì thế, Chí Phèo “ôm mặt khóc rưng rức”. Lần đầu tiên trong tác phẩm Chí Phèo khóc, và đó là biểu hiện rõ ràng nhất của nhân tính, đó là miếng kính “biến hình vũ trụ” khẳng định bản chất tốt đẹp của con người. Chí Phèo vật vã đau đớn, thấm thía nỗi đau không cùng khi nhận thức bi kịch của đời mình: bị cự tuyệt làm người.
Tiếng nói của Chí Phèo là tiếng nói bị cự tuyệt. Xã hội làng Vũ Đại đã kết án Chí Phèo phải im lặng. Nên để chống lại nó, Chí Phèo đã quyết định tiêu diệt kẻ thù và tự kết liễu cuộc đời mình. Đó là một cái chết mở ra ý nghĩa sống. Một mặt, Chí Phèo chống lại cái chết hắn là một sinh thể sống, hắn sợ chết. Mặt khác, hắn muốn giữ lấy niềm tin trước khi nó sụp đổ hoàn toàn, bằng cách kết liễu sự sống của chính mình.
Cái chết của nhân vật Chí Phèo là một kết cục đầy bi kịch, nó bế tắc bởi nhà văn chỉ xem con người là nạn nhân của hoàn cảnh, chưa thấy được động lực thay đổi hoàn cảnh của tác giả. Nhưng điều quan trọng là, dẫu bi kịch, thì nhân vật đã tự lựa chọn và tự quyết cho cái chết của chính mình. Và do đó, cái chết không chỉ mang đến sắc thái bi thảm buồn thương mà trước hết đó là một sự chủ động lựa chọn để bảo toàn giá trị. Tính người trong Chí Phèo, và tư cách làm người của Chí, rõ nét nhất chính là ở cái can đảm dám lựa chọn và dám chịu trách nhiệm ấy.
Phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến đầy đủ
Bài làm mẫu 1
Chí Phèo là nhân vật chính trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao, đồng thời cũng là nhân vật điển hình của nền văn học Việt Nam. Chí Phèo là đại diện tiêu biểu cho những người nông dân cùng khổ bị đẩy vào tấn bi kịch tha hóa về nhân tính. Cuối cùng, khi đã được thức tỉnh về nhân tính, Chí Phèo đã quyết định giết chết Bá Kiến, người đã đẩy mình vào con đường tha hóa và lựa chọn cái chết như cách để tự giải thoát cho bản thân.
“Chí Phèo” kết thúc bằng hai cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến, cái chết này không chỉ là lựa chọn của Nam Cao để khép lại tấn bi kịch của cuộc đời Chí mà nó còn là chi tiết nghệ thuật độc đáo, một cái kết mang nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Sau khi bị Thị Nở “ném” vào mặt những lời miệt thị khắc nghiệt của bà cô Thị Nở, quá đau khổ, tuyệt vọng khi con đường trở về làm người lương thiện bị chặn đứng, Chí Phèo đã uống đến hai chai rượu và mang dao đến nhà Thị Nở với ý định “chém chết cả nhà nó”. Tuy miệng nói đến nhà Thị Nở để trả thù nhưng bước chân của Chí lại đi đến nhà Bá Kiến.
Không giống như những lần đến nhà Bá Kiến đòi tiền mua rượu, lần cuối cùng Chí đến nhà Bá Kiến đã không còn trong trạng thái mơ hồ về nhận thức mà vô cùng tỉnh táo. Sự tỉnh táo này thể hiện trong chính lời khẳng định rõ ràng “Tao muốn làm người lương thiện”. Có thể thấy sự uất ức, tuyệt vọng đã để Chí thốt lên lời kêu gào đầy đau đớn “Ai cho tao lương thiện”, và Chí cũng nhận ra không thể trở về với con đường lương thiện được nữa “Tao không thể là người lương thiện nữa”.
Kể từ khi Chí trở thành tay sai của Bá Kiến, trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại, ta chưa bao giờ thấy Chí tỉnh táo như thế. Bởi lúc này Chí đã ý thức được toàn bộ bi kịch của bản thân, và để chấm dứt mọi khổ đau ấy, Chí đã lựa chọn con đường tiêu cực nhất, đó chính là cái chết. tuy nhiên cũng chính quyết định này đã thể hiện thái độ dứt khoát của Chí đối với tội ác, với con đường tha hóa mà mình đã bị sa vào trước đó.
Chí đã vung dao lên, lưỡi dao của Chí đã lấy đi mạng sống của Bá Kiến, và cũng chính lưỡi dao ấy đã lấy đi mạng sống của Chí. Lựa chọn cái chết đầy dữ dội của hai nhân vật Bá Kiến và Chí Phèo để khép lại truyện ngắn, nhà văn Nam Cao không chỉ tạo ra những ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc mà còn truyền tải rất nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến chính là sự tố cáo quyết liệt, mạnh mẽ nhất đối với xã hội thực dân nửa phong kiến đã đẩy những người dân lương thiện như Chí đến bi kịch tha hóa về nhân cách, đến con đường cùng không có lối ra.
Cái chết của Bá Kiến và Chí Phèo còn thể hiện được sự phản kháng của con người dưới đáy xã hội đối với chế độ bóc lột đã đẩy họ đến bước đường cùng. Hành động của Chí có phần liều nhất, manh động nhưng đó lại là đòn chí tử đối với những kẻ có tội ác, mà đại diện ở đây chính là Bá Kiến. Cái chết của Bá Kiến là sự đền tội cho bao tội ác mà hắn gây ra cho người dân làng Vũ Đại, cái chết của Chí Phèo lại mang tính giải thoát cho bi kịch của bản thân. Cái chết tuy không làm thay đổi được toàn bộ cục diện đen tối của xã hội nhưng đó chính là hồi chuông cảnh tỉnh cho những con người sống trong xã hội ấy, cần phải vùng lên đấu tranh bảo vệ bản thân, bảo vệ gia đình, bảo vệ cuộc sống tốt lành, lương thiện.
Như vậy, thông qua cái chết của hai nhân vật Chí Phèo và Bá Kiến, tác giả Nam Cao đã lên án gay gắt chế độ phong kiến đã đày đọa, chà đạp con người, từ đó thể hiện thái độ trân trọng đối với những phần “người” tốt đẹp bên trong những con người dưới đáy xã hội ấy.
Bài làm mẫu 2
Tác phẩm Chí Phèo khép lại ở trang cuối cùng với một cảnh tượng hãi hùng, hai xác chết của hai con người – hai sinh vật. Cả hai đều làm người nhưng lại không là người, đó là Bá Kiến và Chí Phèo. Máu me loang lổ, lênh láng khắp hai xác không khỏi khiến người đọc rùng mình. Xung quanh hai cái chết này, có rất nhiều ý kiến khác nhau. Có kẻ mừng ra mặt, đi đâu cũng nói toang toác: “ Ai chứ hai thằng ấy chết thiên hạ được nhờ”. Người kín đáo hơn thì tự nhủ” Thói đời tre già măng mọc. Hết thằng ấy lại có thằng khác…”Nhưng suy cho cùng thì cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến là tất yếu, không thể tránh khỏi.
Toàn truyện Chí Phèo là một sức căng: Nam Cao đã đưa người đọc lạc vào một cung bậc khác của những sự căng thẳng về tinh thần bởi những câu choang choang của Chí, bởi những cơn nốc rượu như nước, bởi những lần rạch mặt ăn vạ ghê rợn. Tưởng thế đã là đáng nhớ lắm. Nam Cao còn bất ngờ đưa tay,lia ngòi bút một lần cuối để kết thúc tác phẩm của mình, cả trang sách như rung lên chi Chí vung dao chém vào người bá Kiến và tự kết thúc cuộc đời mình.
Khi tắt đèn của Ngô Tất Tố, Bước đường cùng của Nguyễn Công Hoan…ra đời, mấy ai còn có thể tượng tượng tới một mảnh đời nào bần cùng hơn, bế tắc hơn, tủi cực hơn thế. Tưởng như chị Dậu và anh Pha đã là tột cùng của đau khổ, tủi nhục nhất của người dân cùng ở một nước thuộc địa, bị giày đạp, bị cào xé, bị hủy hoại cả nhân tính lẫn nhân hình. Chị Dậu, anh Pha dù có khổ mấy, vẫn được công nhận là người. Còn Chí, con người hiền lành, chất phác , qua lần vào tù ra tội đã bán cả nhân tính, nhân hình để trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Thoát được cửa tù con, Chí Phèo lại ra vào cửa tù lớn và lần này thì mãi mãi. Chí bị khóa chặt trong cuộc đời thú vật mà chế độ thực dân phong kiến “ ban cho”. Từng ấy bất hạnh đáng để cho nhân vật nổi loạn tử thương rồi, nhưng ngòi bút của Nam Cao tỉnh táo và sắc sảo để cùng nhân vật đi đến cuối truyện. Mọi cái được nâng lên với mức độ cao hơn khi Chí Phèo định đến nhà thị Nở, nhưng quen chân thuận đường lại đến nhà bá Kiến. Vô tình một cách có ý thức, Nam Cao cho nhân vật của mình đi chệch đường mà đúng hướng, đúng cái đích mà Nam Cao vạch ra cho nhân vật của mình. Cái chết của bá Kiến đầy bất ngờ, không ai nghĩ rằng con cáo già như bá Kiến lại có thể chết nhanh gọn đến thế. Với Chí Phèo thì không có gì là không thể bởi sự liều lĩnh của hắn đã được tôi luyện từ lâu rồi trong xã hội cũ.
Khi bị thị Nở từ chối không chấp nhận sống chung với mình, tuyệt vọng, Chí đã uống rượu nhưng càng uống thì lại càng buồn. Lần uống rượu này khác với bao lần trước đó. Nếu trước đó, rượu khơi gợi cái bản năng để dẫn đến những hành động đập phá thì lần này rượu lại khơi gợi cả một thế giới của tình người, của tình thương cứ bốc lên” hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành. Hắn ôm mặt khóc rưng rức. Chí Phèo khóc bởi vì hắn hạnh phúc với thời gian ít ỏi nhưng ngọt ngào ở bên cạnh thị Nở, đồng thời hắn khóc vì bát cháo hành chỉ còn lại thoang thoảng. Một thế giới tình yêu vô cùng đẹp đẽ thật sự đã sụp đổ. Có thể nói mất tình yêu với thị Nở, Chí như một người đi trong bóng tối vừa nhìn thấy chút ánh sáng cho cuộc đời thì ánh sáng đó lại vụt tắt. Tuy vậy, cái tia chớp lóe lên đó dù không đủ sức soi sáng toàn bộ cuộc đời u tối của Chí thì ít nhiều cũng giúp Chí nhận thấy tình cảnh tuyệt vọng của mình và bộ mặt của kẻ thù. Do đó khi say Chí đã vác dao đi với ý định đâm chết bà cô thị Nở nhưng cái vô thức đã đưa Chí đến nhà bá Kiến “ Tao muốn làm người lương thiện”. Cả đời, chưa bao giờ Chí lại dõng dạc như thế, dứt khoát như thế, kiêu hãnh và đầy tự tin như thế. Phải chăng anh canh điền hai mươi tuổi khỏe mạnh và lòng đầy tự trọng của ngày trước đã trở về? Trở về để đòi lại thứ quý giá nhất của cuộc đời mình.
Qua cách xây dựng những xung đột, mâu thuẫn của truyện, Nam Cao đã chứng tỏ cho chúng ta thấy một cảnh quan hiện thực hết sức rõ ràng, mãnh liệt, ông thấy rõ mối xung đột giai cấp ở nông dân, địa chủ đã lên mức sâu sắc và không có gì để xoa dịu. Nam Cao xây dựng cho mối quan hệ bá Kiến – Chí Phèo trở nên hết sức gay gắt, mối tình dang dở với thị Nở cũng là cách đổ thêm dầu vào lửa, biến cơn say, cơn buồn, cơn thất tình ở Chí Phèo thành lòng căm hận, tức tối, quyết đến nhà thị Nở để trả thù. Nhưng quy luật không phải như thế, quy luật đã kéo Chí đi nhưng là đến nhà bá Kiến chứ không phải ai khác. Kẻ đáng giết là bá Kiến, mọi xấu xa bắt đầu từ bá Kiến thi cũng sẽ kết thúc từ bá Kiến. Với cái kết thúc bất ngờ dữ dội của thiên truyện ngắn. Nam Cao đã cho chúng ta thấy kết quả tất yếu sẽ xảy ra, điều đó là không thể tránh khỏi. Giai cấp thống trị có thể khôn ngoan, xảo quyệt, mánh khóe, có thể đàn áp làm lu mờ cả ý thức của người dân thì trong họ ngọn lửa lòng căm ghét những kẻ bóc lột vẫn âm ỉ cháy. Ở Chí, cho dù tâm trí tê liệt, mọi cái bị xóa sổ trong trí nhớ của hắn thì tận trong cơn say, hắn vẫn như mơ màng nhận thấy điều gì. Chí quyết tâm đến nhà thị Nở để trả thù là biểu hiện bên ngoài, trong tiềm thức Chí chỉ có bá Kiến, không đòi rượu, không đòi tiền mà đòi lại bộ mặt và tâm hồn – những thứ bị tước đoạt. Qua cái chết của bá Kiến, chúng ta đã nhận ra quy luật của cuộc đời: những kẻ vấy máu người phải đền tội theo luật nhân quả đã đành, nhưng những kẻ ném đá dấu tay như bá Kiến cũng không tránh khỏi quy luật “ ác giả ác báo”. Càng mưu mô nham hiểm thì càng nhận được cái kết cục bi đát và bất ngờ. Trong bài toán của mình, bá Kiến đã rất khôn ngoan, cứ tưởng rằng Chí Phèo sẽ là Binh Chức, Năm Thọ nhưng hắn đâu lường được tình yêu của thị Nở đã trở thành một thứ thần dược rũ lốt quỷ để Chí thành người…và cuộc báo thù đã xảy ra.
Nhưng cái chết của bá Kiến mới chỉ được một nửa công việc, Chí Phèo làm nốt phần việc còn lại bằng cách giết luôn cả mình. Nếu còn sống, Chí Phèo vẫn phải tiếp tục cuộc đời quỷ dữ của mình vẫn phải đối chọi với con trai của bá Kiến. Ta còn nhớ Nam Cao đã cho một nhân vật của mình ăn bả chó tự tử, đó là lão Hạc. Nay ta lại thấy Chí Phèo tự kết liễu đời mình. Phải chăng, với suy nghĩ riêng của Nam Cao, những con người quá khốn khó, quá cùng quẫn thì chỉ có cái chết mới giải thoát được tất cả? Chí Phèo phải chết mới chấm dứt cuộc đời nhục nhã của mình để hóa kiếp sang một con người khác tốt đẹp hơn?.
Chí Phèo chỉ ao ước trở lại làm một người lao động bình thường được sống cùng thị Nở nhưng không được. Cách xây dựng nhân vật của Nam Cao thật độc đáo: Chí Phèo vừa là một gã mất trí, là công cụ nguy hiểm trong tay bọn thống trị, lại vừa là nô lệ thức tỉnh, trở thành con người có đầu óc sáng sủa nhất của làng Vũ Đại khi đặt ra những câu hỏi có ý nghĩa khái quát sâu sắc vượt quá mức thường ngày, vượt qua tầm khôn ngoan của bá Kiến. “ Ai cho tao lương thiện?” Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này?. Nỗi day dứt rất con người, đầy nhân văn này lại được thốt ra từ miệng một kẻ chuyên uống rượu say mềm. Bá Kiến cũng bất ngờ, mất cảnh giác nên Chí đã dễ dàng ra tay sát hại. Chí Phèo ngay sau đó cũng tự kết liễu đời mình bởi mọi điều mình làm. Không tự giết, Chí Phèo cũng sẽ phải chết vì lí Cường còn đó, vì bao đối tượng muốn xóa sổ hắn. Giết được bá Kiến, Chí Phèo như lấy lại được danh dự cho mình, như đã hài lòng về bản thân cảm thấy không còn phải sống để đòi nợ ai nữa. Hắn không chết cũng sẽ không còn ai cho hắn tiền uống rượu, không còn bá Kiến cho hắn rạch mặt ăn vạ nên hắn chết. Có những cái chết bế tắc, nhưng cái chết của Chí Phèo lại là bước mở đầu cho sự sống, giải thoát cho chính mình. Bình thường ở ngoài đời những kẻ như Chí Phèo sẽ chết một cách vô nghĩa lý. Nếu Nam Cao kết thúc tác phẩm của mình cũng như thế thì truyện của ông cũng đã có giá trị nhân đạo sâu sắc nhưng là một nhà văn có tài và có bản lĩnh, Nam Cao lại để cho Chí thức tỉnh, ánh sáng của cuộc đời lương thiện đã le lói ở phía trước, sau đó hắn mới phải chết. Một cái chết như thế sẽ đau đớn hơn gấp nhiều lần so với cái chết vô nghĩa lý và lẽ dĩ nhiên, giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm đã tăng lên rất nhiều. Bên cạnh đó, Nam Cao đã lờ mờ nhận thấy một sức sống tiềm tàng trong con người lao động bị áp bức. Đắng sau đâm chém hãi hùng kia có cái gì như là sự vật vã tuyệt vọng đang cố vùng vẫy để thoát khỏi nó. Bi kịch của Chí không phải là sự bần cùng, nghèo hèn vật chất và địa vị xã hội mà ở chỗ là người mà không được loài người dung nạp. Sống trong sự ghẻ lạnh, thờ ơ của mọi người càng làm cho Chí cùn thêm, liều thêm cho đến khi ý thức được điều đó thì hắn chỉ còn biết tìm đến cái chết. Thật ra chuỗi ngày dài trong đời hắn, hắn không hề biết mình đang sống, sự tha hóa tột cùng làm hắn không còn ý niệm về sự tồn tại của mình. Kết thúc truyện ngắn hắn đã tìm đến cái chết, cũng là lúc hắn nhận biết được cuộc sống thú vật của hắn. Còn bá Kiến, sẽ còn Chí Phèo. Hết bá Kiến, Chí Phèo cũng không tồn tại. Ở đây, ta còn thấy sự thâm thúy sâu xa của Nam Cao khi cho cả hai nhân vật tồn tại song song và có vai trò tác động lẫn nhau. Nếu không phải là bá Kiến thì anh Chí ngày xưa chưa hẳn đã là Chí Phèo bây giờ. Vì bá Kiến kết tinh đầy đủ của sự ranh ma lừa lọc, một kẻ ném đá giấu tay rất cáo già.
Hành động giết bá Kiến và sự tự sát của Chí thì lời tố cáo mạnh mẽ đối với xã hội vô nhân, lời kêu cứu khẩn thiết về quyền con người. Bá Kiến chết đi là mong muốn sự kết thúc một chế độ đen tối bất công. Chí Phèo chết đó là cách duy nhất Nam Cao ở thời điểm năm 1941 ấy hóa kiếp cho thứ người đau khổ, cái chết giải thoát cho họ. Cái nhìn của Nam Cao tuy hơi cực đoan,bế tắc song nó hợp với logic của truyện và nhận thức của nhà văn. Khi cái xấu xa đã ăn sâu vào thành tính cách phẩm chất của nhân vật mà tác giả chưa biết cách nào thay đổi, chỉ chết đi mới rũ bỏ được tất cả. Tìm đến cái chết, nghĩa là Chí Phèo đang tìm kiếm sự sống, một cuộc sống thật sự. Chí chết, mồm ngáp trong vũng máu, nhưng Chí không tuyệt tự. Sức sống mở và giá trị điển hình của nhân vật này là vô biên. Chí không chỉ đại diện cho nỗi khổ của của người nông dân thời kỳ nước ta còn sống trong vòng nô lệ mà còn đại diện cho cái phần khùng điên khuất tối mà sinh ra trên cõi đời này, ai cũng có thể có, nếu không biết tự kiềm chế và nếu bị các thế lực hắc ám xô đẩy và nuôi dưỡng. Chính Nam Cao cũng dự báo điều này khi ông để cho thị Nở liếc nhanh xuống bụng và trong óc thị thoáng hiện ra cái lò gạch hoang đầu làng, vắng chỗ người qua lại. Sẽ có một Chí Phèo con ra đời để rồi lặp lại cuộc đời của bố hắn, cũng như bố hắn đã lặp lại cuộc đời của Năm Thọ, Binh Chức. Cái vòng luẩn quẩn ấy sẽ chẳng bao giờ đổi thay nếu như chưa có một ngọn gió mới, một con đường mới, một không khí mới.
Nếu như khi viết truyện Chí Phèo, bỗng nhiên Nam Cao lại để cho Chí giết bá Kiến rồi trốn lên chiến khu theo Việt Minh. Ít lâu sau, hắn về giải phóng quê hương và biết đâu đấy hắn có thể làm Chủ tịch xã nữa…Nếu như thế chắc chắn là Nam Cao đã làm hỏng thiên truyện xuất sắc của ông. Sở dĩ chúng ta nói như thế bởi vì cái chết của Chí Phèo với tác phẩm này là một tất yếu, không thể khác được. Bởi vì khi ấy quay về kiếp sống cũ thì Chí Phèo không thể, sau mấy ngày thức tỉnh hắn đã hiểu cuộc đời đã qua của hắn không thể lặp lại, còn tiến lên để hòa nhập với xã hội bằng phẳng thân thiện thì người ta không chấp nhận. Hắn làm gì còn chỗ đứng trên cuộc đời này nữa nên hắn phải chết. Chí Phèo chẳng thể trốn chạy.
Truyện ngắn Chí Phèo đã đánh dấu một sự nghiệp sáng tác lớn của Nam Cao. Người ta nói trong mỗi truyện ngắn nhà văn đều chọn cho mình một mục tiêu để vươn tới . Sẽ có những đoạn, những chỗ mà ý định, tâm huyết của người cầm bút hiện lên rất rõ rệt, có khi thành định, quan niệm. Không nêu lên một khái niệm cụ thể về chất nhân bản trong con người nhưng cái chết của Chí Phèo là một lời khẳng định về khát vọng sống lương thiện của con người. Mọi chuẩn bị trước đó dường như chỉ để đợi cái giây phút Chí Phèo vung dao giết bá Kiến rồi giết luôn cả bản thân mình. Chủ đề truyện đến đây đã được nâng lên thành ý nghĩa nhân đạo cao cả. Chí Phèo đã nói hộ Nam Cao những điều nhà văn muốn nói và mang đến cho mọi người.
……………..
Phân tích cái chết của Chí Phèo và Bá Kiến ngắn gọn
Chí Phèo là nhân vật điển hình xuất hiện sắc của nhà văn Nam Cao trong truyện ngắn Chí Phèo ra đời năm 1941. Đây là một người nông dân cùng quẫn vốn lương thiện, hiền lành, tự trọng nhưng đã bị Bá Kiến cho đi tù oan, bị lưu manh hóa, côn đồ hóa. Sau khi gặp Thị Nở, được hưởng tình cảm yêu thương. Chí muốn trở lại lương thiện. Tuyệt vọng vì không thể hoàn lương. Chí cầm dao đến nhà kẻ thù, sau khi đã nốc rất nhiều rượu. Vậy Chí Phèo giết Bá Kiến trong trạng thái say hay tỉnh?
Theo tác giả miêu tả thì Chí đã uống đến hai chai rượu. Cũng theo truyện thì Chí rắp tâm đến nhà thị Nở “để đâm chết cả nhà nó”. Chí có ý định đó vì Thị Nở nghe lời bà cô của thị, đã cự tuyệt quan hệ với Chí Phèo. Nhưng rồi Chí không đến nhà người tình bội bạc mà lại đến thẳng nhà Bá Kiến. Nhà văn đưa ra lời bình: “Những thằng điên và những thằng say rượu không bao giờ làm những cái mà lúc ra đi chúng định làm”. Căn cứ vào những chi tiết đó, ta có thể kết luận Chí Phèo xông đến và đâm chết Bá Kiến trong trạng thái say.
Nhưng phân tích và kết luận như thế chưa đủ. Trước khi hạ thủ kẻ thù, Chí đã nói những lời rất tỉnh táo. Chí nói ba câu rất gọn và rõ. Một câu khẳng định quyết liệt: “Tao muốn làm người lương thiện!”. Một câu hỏi uất ức: “Ai cho tao lương thiện?”. Rồi một câu phủ định đau xót: “Tao không thể là người lương thiện nữa”. Chí Phèo muốn. Chí Phèo hỏi và Chí Phèo hiểu mình không thể trở thành người lương thiện được nữa với những vết mảnh chai trên mặt, dấu vết của tội lỗi, của bao lần rạch mặt, ăn vạ, ức hiếp, gây rối. Như vậy là Chí rất tỉnh. Vả lại lời văn của Nam Cao cho chúng ta thấy rõ khi Chí Phèo uống thêm chai rượu nữa nhưng “càng uống càng tỉnh ra”. Tỉnh ra, Chí buồn, khóc rưng rức rồi ra đi với con dao ở thắt lưng. Phải nói, theo cách dẫn truyện Nam Cao, Chí Phèo đang tỉnh.
Do đó, người đọc hiểu Chí Phèo đã giết Bá Kiến trong trạng thái vừa tỉnh vừa say, nhưng có lẽ phần tỉnh nhiều hơn.
Cái chết của hai nhân vật Chí Phèo và Bá Kiến có nhiều ý nghĩa. Thứ nhất, nó tố cáo xã hội thực dân – phong kiến đã tàn nhẫn đẩy người cố nông như Chí Phèo vào bế tắc, cùng đường không lối thoát. Chí Phèo vốn lương thiện, có nhân cách. Chỉ vì sự ghen hão của tên bá hộ cáo già, anh trai làng vô tội đó đã phải vào tù đến bảy, tám năm. Nhà tù của thực dân đã lưu manh hóa con người lương thiện ấy. Rồi Bá Kiến tiếp tục đẩy sâu Chí Phèo vào vũng bùn tội lỗi, biến anh thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Kết cục là Chí Phèo tự sát sau khi đã đâm chết tên thủ phạm Bá Kiến. Anh chưa tìm được lối thoát, một mặt không thể sống hung hãn, ngập trong rượu và máu như trước được nữa, mặt khác cũng không thể trở lại con đường sống lương thiện. Ý nghĩa khách quan của cái chết Chí Phèo là khi chưa được ánh sáng cách mạng soi rọi thì cuộc đời người nông dân nghèo hèn trong xã hội cũ rất dễ rơi và kết thúc bi thảm.
Cái chết của Bá Kiến và Chí Phèo còn nói lên sự phản kháng của con người dưới đáy xã hội. Dù sự phản kháng này là manh động, liều lĩnh, đơn độc nhưng cũng giáng một đòn chí tử, đích đáng vào kẻ có tội ác, đầu mối của những bi kịch trong cái làng Vũ Đại khốn khổ. Kẻ gieo gió đã phải gặt bão. Bá Kiến đã bị trừng phạt bởi chính người mà hắn đã đào luyện thành tên tay chân đắc lực. Bá Kiến chết cùng với tội lỗi của hắn. Chí Phèo chết trong người cố nông đáng thương, đáng giận ấy gục xuống trên vũng máu, chưa phải là hết chuyện. Sẽ có thể có Chí Phèo con ra đời nếu xã hội bất công, xấu xa ấy chưa thay đổi.
Bên cạnh đó các bạn tham khảo thêm một số bài văn khác như: quá trình tha hóa của Chí phèo, tấm bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người hay tâm trạng của Chí sau khi gặp thị Nở để có thêm nhiều tư liệu học tập nhé.
